Ҫу, 19: Н.В. Никольский профессор ҫуралнӑранпа 143 ҫул
1917 ҫулхи ҫӗртме уйӑхӗнче Никольские Хусан кӗпӗрне земство управин председательне суйлаҫҫӗ. «Тап-таса» ученӑй, «тап-таса» педагог, тин кӑна общество ӗҫне лекнӗскер (паллах, хӑйӗн яри кӑмӑлӗпе), нарӑсри демократиллӗ революци идейисемпе хавхаланса кайнӑскер, чи нумай нациллӗ, тӗнчери тӗп тӗнсенчен (конфессисенчен) иккӗшӗ – христианлӑх тата ислам сарӑлнӑ, ҫут ҫанталӑк (язычество) тӗнне сыхласа хӑварнӑ, тахҫан хӑйсен патшалӑхлӑхӗ (тӗнче цивилизацийӗнче хӑй вӑхӑтӗнче паллӑран та паллӑ вырӑн йышӑннӑ Атӑлҫи-Кама Пӑлхар, Хусан ханлӑхӗ) пулнӑ халӑхсемлӗ, пуян традициллӗ, университетлӑ Хусан кӗпӗрне земство управин председателӗ пулса тӑрать.
More...
В воспоминаниях второго редактора-издателя газеты «Хыпар» Сергея Кирилловича Кириллова находим одну примечательную деталь: «Почему мы в конце статей не указывали авторство сочинителя? Мы исходили из убеждения Н.В. Никольского, который считал, что в глазах читателей, кроме самого названия газеты, чуть менее известным должно быть лишь имя редактора. Мы были с этим согласны. Поэтому моей фамилии ни под одной статьей нет, кроме подписи “редактор-издатель С. Кириллов”, да и то – с припиской “за”».
Чӑваш халӑх сайчӗн пуҫлӑхне Н.А. Плотникова
Хисеплӗ Николай Алексеевич!
Паян – Чӑваш чӗлхин кунӗ. Ӑна чӑваш халӑхӗн чи паллӑ кунӗсен календарьне кӗртмешкӗн В.П. Станьялпа, А.П. Хусанкайпа, П.С. Красновпа, ытти хастарпа пӗрле ҫак йӗркесен авторӗ те еплерех ӗҫлени ҫинчен пурӑна киле уйрӑммӑн калаҫӑпӑр. Паян вара ҫак уявпа сана та, сайт вулавҫисемпе тусӗсене те тулли кӑмӑлӑмпа, чунӑм-чӗремрен саламлатӑп.
Н.В. Никольский никӗсленӗ «Хыпар» хаҫатра тӗрлӗ ыйту йышӗнче чӗлхе ыйтӑвӗпе ҫырнӑ хайлавсем те сахал мар.
Тӗлӗнмелле хыпар тухрӗ. Иккен, «Хыпар» тепӗр хаҫата ҫатса ярасшӑн — Шупашкар районӗн хаҫатне — «Тӑван Ене». Хам ҫак район ҫынни пулнӑ май ку мана самай пӑшӑрхантарать.
«Тӑван Ен»-пе «Хыпар» икӗ пысӑк хаҫат. Иккӗшӗн те лайӑх енӗсем пур. Район хаҫачӗсене илсен «Тӑван Ен» уйрӑммӑн тарать — вӑл яланах чи лайӑххисен йышӗнче тӑнӑ. Журналистсен йышӗпе те, ҫӗнӗлӗхсене пурнӑҫа кӗртессипе те. Сӑмахран, хаҫат сайтне тӑвасси, ҫӗнӗ дизайн ҫине куҫасси, ҫӗнӗ программӑсемпе усӑ курма тытӑнасси тӗлӗшпе вӗсем малта пыраҫҫӗ.
В первый день нового 2018 года Чувашский народный сайт предлагает читателям ознакомиться с обзорной статьей «1917 год» из газеты «Хыпар» столетней давности. Ее автор — молодой чувашский журналист Матвей Филиппов (Спиридонов), студент Казанского университета.
Будучи активным корреспондентом, а затем редактором газеты, он в основном подписывал свои материалы сельским именем «Йӗмӗл Матви», поскольку был родом из деревни Старые Савруши Татарстана. В публикациях демонстрировал глубокий аналитический ум и широкий кругозор.
Колумб карапӗсем ҫывхарса килнине (1492) Кариб утравӗсем ҫинче пурӑнакансем курман. Тӗн пуҫӗ (шаман) кӑна тинӗс темле вӗттӗн-вӗттӗн хумханса чӗтреме пуҫланине асӑрханӑ. «Ку мӗне пӗлтерет-ши?» – тесе вӑл пуҫне ҫӗмӗрнӗ. Кашни кун вӑл ҫыран хӗрне тухнӑ та инҫете сӑнанӑ. Тинкерсен-тинкерсен вӑл аран-аран шывпа пӗлӗт хушшинче карапсене уйӑрса илнӗ. Хӑй мӗн курнине ыттисене каласа панӑ. Ыттисен те куҫӗсем уҫӑлнӑ – индеецсем карапсене кура пуҫланӑ.
Тӗнчери пулӑмсене, япаласене тытса илес, ӑсласа илес тӗлӗшпе паянхи чӑваш ӑс-тӑнӗ Колумб вӑхӑтӗнчи индеецсене аса илтерет.
«Хыпар» издательство Ҫурчӗ «Капкӑн» журнала хупма шутлани пирки Чӑваш халӑх сайтӗнче темиҫе хутчен те ҫырчӗҫ. Ҫыравҫӑсем чӑвашсен «кулӑш кушелне» ҫӳп-ҫап вырӑнне хурса кӑларса ывӑтассине хирӗҫ хӑйсен пухӑвӗнче пӗр сасӑллӑ пулса сасӑларӗҫ, Чӑваш Республикин информаци политикин тата массӑллӑ коммуникацисен министерствине ҫыру та ҫырса пӑхрӗҫ. Вӗсен сӑмахне хӑлхана чикмесӗр хӑвармарӗҫ, ҫак кунсенче асӑннӑ ҫырӑва алӑ пуснисенчен хӑшне-пӗрне «ҫӳллӗ» ҫурта пуҫтарчӗҫ.
Ларӑва А.
Кӑрлач уйӑхӗнче Чӑваш халӑх сайчӗ «Видеотавлашу» йӗркелерӗ. Унта та, кайран та, «Капкӑн» тавра сас-хура тухма пуҫларӗ — имӗш вӑл питӗ тӑкаклӑ, ӑна кӑларма укҫа-тенкӗ ҫителӗксӗр, ҫавна пула журнала кварталта пӗрре кӑларма пуҫлас шухӑшлӑ. Кунашкал сас-хура тавра чӑваш халӑхӗн пӑшӑрханмасӑр иртме май ҫук, ҫавна май ҫӗнӗ редактор ларнине кӗтсе илнӗ хыҫҫӑн эпир ятарлӑ статья хатӗрлес терӗмӗр.
«Капкӑн» журналӗн кун-ҫулне илес пулсан, вӑл 1925 ҫулта пуҫланнӑ. Пуш уйӑхӗнче пӗрремӗш кӑларӑмӗ пичетленсе тухнӑ.
«Хыпар» хаҫат пуласлӑхӗпе ҫыхӑннӑ видеотавлашӑва пухӑннисем (ӑна Чӑваш халӑх сайчӗ, Чӑваш наци культурин «Сӑвар» фончӗ тата «Сӑвар ТВ» телеканал йӗркеленӗ) наци кӑларӑмӗн кулленхи йывӑрлӑхӗ, хаҫат тиражӗ, ӑна пысӑклатма мӗн кансӗрлени пирки сӳтсе явнине эпӗ те кӑсӑклансах итлерӗм.
Калаҫӑва «Хыпара» нумай ҫул ертсе пынӑ Алексей Леонтьев, хаҫатра ӗҫленӗ Арсений Тарасовпа (ӑна ҫынсем ҫыравҫӑ тата драматург пек ытларах пӗлеҫҫӗ пулӗ) Владислав Николаев (вӑл «Тантӑш» редакторӗ пулнӑччӗ, редакцирен кайнӑ хыҫҫӑн пӗр вӑхӑт хӑй тӗллӗн хаҫат та кӑларса пӑхрӗ), чӑвашлӑх хастарӗ Тимӗр Тяпкин, Станислав Убасси паллӑ блогер тата Чӑвашпичечӗн пуҫлӑхӗ, Александр Белов журналист, «Хыпар» издательство ҫурчӗн директорӗн — тӗп редакторӗн тивӗҫне пурнӑҫлакан Дмитрий Моисеев тата Чӑваш халӑх сайчӗн администраторӗ Николай Плотников хутшӑнчӗҫ.
"Ҫак кунсенче Чӑваш наци вулавӑшӗнче «Хыпар» хаҫат тавра калаҫу иртрӗ — унӑн тиражне ӳстерес тесен мӗн тумалла, мӗнле ҫул суйласа илмелле? Ҫӗнӗ директорӑн (нарӑс уйӑхӗнче ҫак вырӑна калама лартассине татса памалла) мӗнле ӗҫлемелле, мӗнле ҫӗнӗлӗхсем кӗртсе лару-тӑрӑва улӑштарма пулать? Паян эпир сире ҫав калаҫура сӗннӗ шухӑшсемпе паллаштаратпӑр."
"Хыпар" хаҫат шӑпи пирки.
"Видеотавлашӑва Арсений Тарасов, Владислав Николаев, Тимӗр Тяпкин, Дмитрий Моисеев, Алексей Леонтьев, Аҫтахар Плотников, Станислав (Убасси) Александров, Александр Белов хутшӑнчӗҫ — журналистсем те, ҫыравҫӑсем те, тӗп редактор пулнисем те пулчӗҫ"
Малалла — хам шухӑшсене асӑнса тухӑп.
+16.3 °C
