Электронлă вулавăш

Ку сайтра эсир чăвашла çырнă хайлавсене тупма пултаратăр. Пур хайлава та авторĕ, çырнă çул тăрăх çăмăллăн тупма пулать. Ку архива ятарласа хатĕрленĕ — сире килĕшекен хайлавсене эсир ку сайтра та, уйрăммăн уçласа илсе те вулама пултаратăр.

Пӗлме: хайлавсем вырнаҫтармалли йӗрке.

Юлашкине парать вăл çынсене,

Е хăй вилет, анчах çăлать тусне...

Сахал-им çакнашкал чăн-чăн çынсем?..

Вĕсем илем кӳреççĕ Тĕнчене!

Лайăххине курас пулать малтан!

Лайăххине мухтас пулать чунтан!

Мĕн чухлĕ лайăххи çак пурнăçра, —

Ăна курсан тата асăрхасан!..

Пĕри сиплет, ав, çыннăн суранне...

Тен, хăй те вăл аманнă тин кăна...

Тепри кĕрет çынна çăлма вута...

Вăл паттăрлăх темест пачах çакна.

Çынна нихçан та ырă туманскер

«Тĕнче пĕтет!» тесе шавлать ялан.

Ун пек этем те кирлĕ-тĕр хăш чух;

Усси кăна пит нумай мар унран.

Тĕнче пĕтмест!.. Пĕтмест!.. Çук, пĕтместех –

Пур чух çак Çĕр çинче ырă çынсем!

Ырă çынсем çăлаççĕ Тĕнчене!

Ырă çынна мухтар паян, туссем!

17.07.21

Ĕмĕтленсе

çын пурăнать,

анчах ăна

вăл пытарать.

Ĕмĕте кăларса

ярсан,

уйрăлма та

пултарать.

Ĕмĕт вăл

çынна вăй парать,

пурнăç çулне те

кăтартать.

Ăна итлесе

пырсан,

çын аванах та

пурăнать.

Ĕмĕтĕн

тепĕр енĕ пур,

анчах та

эс ăна ан кур.

Ытла хитре,

пылак пулсан –

ун хыççăн эс

вара ан пыр.

Ĕмĕтленни

пурнăçлансан,

татах та

ĕмĕтсем пулсан –

пурăннине

ку палăртать,

пурне те

хăй вырăнне лартать.

Пурнăçра

хăшпĕр чухне,

пĕлĕт ӳкет пек

ман çине.

Ĕмĕтсем

çĕмĕрĕлеççĕ –

çывăх тăвансем

силеççĕ!

Ун пеккине

сахал мар курнă,

ĕмĕтсене

çавапа çулнă.

Тăван çынсем

çунтарнипе

ман ĕмĕтсем те

сахал юлнă.

Укçа çинчен

мĕнчул шутлаççĕ,

тĕнчипе

ăна шыраççĕ.

Шутланипе

ăна тупаймăн,

шыранипе

ăна кураймăн.

Укçа пурне те

юратмасть,

ытла çывăха

ямасть.

Тытма

пĕлменнине вара,

вăл кăтартать

пĕр мыскара.

Укçа тени вăл

питĕ вăйлă,

ун пек вăй

тĕнчере те çук.

Анчах ун вăйĕ

хăйĕн майлă –

ăна пĕлменни

çын та çук.

Укçа ярса

илет алла,

пуçа та

çавăрса ярать.

Туртать вăл

вăйлă аялла,

çĕклеме те

пултарать.

Укçашăн пиншер

Малалла

Нумай çын

халĕ çывăрать,

куçа хупса

çывăрмасан та.

Уçă куçпа

тĕлĕк курать,

питех аван

ăнланмасан та.

Иртнĕ пурнăçра

вĕрентнĕ

«совет çынни таса»

тесе.

Çыннисем юлнă,

Влаçĕ пĕтнĕ,

ывăнтăмăр пуль

çĕмĕрсе.

СССР çĕрне

пайларĕç –

кашни Çĕршыв

халь хăй хуçа.

Халăх çинчен

манма пуçларĕç,

илмеççĕ те

ăна пуçа.

Влаçа кĕрсе

ларас тесен,

таса çын

пулнине манаççĕ.

Кам асăнать

намăс çинчен;

Вĕлернĕ чух

таса пулмаççĕ.

Влаçшăн вăрçă

нихçан пĕтмест,

мĕнле Саккун

аван пулсан та.

Пачах вăл

халăхран килмест,

пурне те вăл

аван курсан та.

Вăрçă пырать

пирĕн çумрах,

Украина çĕрне

силеççĕ.

Кунта ун пек

ан пултăрах –

пур вăрçăра та

вĕлереççĕ.

Ку вăрçă

çăмăл чарăнмасть –

пырать вăл

Малалла

Çерçие пирĕн енче «сала кайăк» теççĕ. «Сала» тесе чăвашсем вырăс ялне каланă. Сала — ял, сала кайăк тени апла — ял кайăкĕ тенине пĕлтерет ĕнтĕ. Тĕрĕс каланă. Чăн та ял кайăкĕ вăл çерçи. Мĕншĕн тесен эс ăна ним тусан та ытти кайăксем пек вăрманта е уйра усраймастăн.

Виçĕ пуслăх кайăк çеç теме пулать вăл çерçие; илемĕ те, юрри те çук унăн. Çапах та пăх-ха эс ăна, ăсĕ хăйне кура мар, ытлашшипех. Ялта пурăнсан выçса вилес çуккине питĕ лайăх пĕлет вăл. Ял çынни выльăх-чĕрлĕх усрать. Выльăх-чĕрлĕх таврашĕнче çерçи çулла та хĕлле те мĕн çиес килнĕ çавна тупать. Чее тата хăй: çерçие эс кăсăяна тытнă пек тапă лартса часах тытаймăн. Вĕçме мĕнлерех пултарни çинчен калама та кирлĕ мар; чĕкеçпе танлаштарас пулсан, çерçие ăна кайăк теме те çук, пĕрре ларса канмасăр пиллĕк-ултă минутран ытла вĕçсе çӳреймест, ывăнать.

Ку хăямата-ха, çут тĕнчене пур кайăк та чĕкеç пек вĕçме çуралман тейĕпĕр, этеме сиен кӳрет тата мур çерçийĕ. Уй-хирте тыр-пула мĕн чухлĕ çисе сăтăр тунине шутласан, ăна, çерçие, чи киревсĕр кайăк теме пулать.

Ку çеç-и. Çерçисем вĕсем тĕрлĕ чир-чĕре хăйсен вараланчăк урисемпе илсе çӳресе чăх-чĕпе ертеççĕ. Пирĕн ялта пĕр çулхине çавнашкал инкек те пулса иртрĕ.

Малалла

Юнташ¹ сарса хурсассăн ашăм²,

Хамах выртса каларăм: ашăр!

Тӳсеп. Тӳсе кăларнă тĕшĕ —

Пуçламăшпа кайри кĕрешĕм³.

Çулу çапса тивертнĕ ăввăн

Хыпса çунса кĕлленĕ сăввăм —

Чӳклев кĕлли. Пуçлар-и? Хатĕр:

Вилсе тепре шăтни те — катĕр⁴.

Пĕрех мана: сирсе хăварччăр,

Нихçан ан асăнччăр ята,

Шăм-шаккăм тăрăх утчăр, кайччăр:

Чĕлхем янратăрччĕ кăна!

Ура айне выртса юлсан та

Илтсе выртасчĕ чĕлхеме!

Телейлĕ, кур, хура тусан та

Хускатнă чух ăна этем.

Манас тесен те манаймастăн

Çак этеме, çак сăнара...

Вăл питĕ пысăк, питĕ кăткăс!..

Тен, кăткăсси те çук унран...

Манас тесен те манаймастăн...

Вăл — турă, вăл — чăн-чăн шуйттан!..

Ăна мухтанă та ылханнă!..

Анчах та ярайман асран.

Мĕн чухлĕ юн!.. Куççуль мĕн чухлĕ!..

Йăлт, пĕтĕмпех ăна пула!..

Ăна пулах эпир çĕнтернĕ,

Аркатнă арканми чула!..

Ыттисенчен ытла, тен, пĕлнĕ

Çак çын?.. Тен, çавăнпа

Ниме пăхмасăр, халăх утнă

Унпа, ун хыççăн пĕр Çулпа?..

Хăйне ăна мĕн кирлĕ пулнă?..

Ик сăран атă та шинель...

Влаçне чăнах та вăл юратнă,

Паман çынна хăй пуканне.

Анчах вăл çĕршыва çĕкленĕ!..

Арканнă, пĕтнĕ çĕршывран

Вăл Аслă Çĕнтерӳçĕ тунă!..

Ăçтан, епле çакна манан?!

...Манас тесен те манаймастăн

Çак этеме, çак сăнара...

Вăл питĕ пысăк , питĕ кĕткăс!..

Тен, кăткăсси те çук унран...

17.07.21

Çак пĕлĕт çине ларатăп та, ак,

Тухап та каятăп тĕнче хĕррине!..

Унтан пурсăра та салам эпĕ ярăп,

унтан-чĕререн юратса кашнине.

Çук, çук, эп кунта пит начар пурăнмастăп!..

Кунта манăн пур, тав Турра, пĕтĕмпех!..

Кичем кăна кăшт... Кăшт кăна та мар пулĕ...

Кичемлĕх иккен вăл усал чир пекех.

Кичем мана пит... Ма кичем — эп пĕлместĕп.

Тарассăм килет аякка ман кунтан.

Тĕнче хĕрринче, тен, чĕрем ман лăпланĕ?

Тен, пулăп телейлĕ тинех эп унта?

Çак пĕлĕт çине ларапах эп, ларатăп, —

Вут-Кайăк çине утланса ларнă пек!..

Кичем мана пит... Ма кичем — эп пĕлместĕп,

Анчах та кунта юлаймастăп эп тек.

24.07.21

Хырай Ĕнел

Пысăк кутамкка йăтнă Алюшпа аслашшĕ сăрт çине хăпарчĕç. Малалла тӳрем вырăн пуçланать, çывăхри яла çитсен хулана каякан автобус çине лармалла вĕсен.

Ваççук мучи хулара вĕренекен мăнукне тем тĕрлĕ апат-çимĕç тултарса пачĕ:

— Шупашкар пасарĕнче ял çимĕçне туян-ма хаклă теççĕ. Çăмарта, аш, чăкăт, çу, хăйма çук-им пирĕн? Пурне те хамăр тăватпăр-çке.

Утсан-утсан Алюш канса илес тесе кутамккине çĕре лартрĕ.

— Асатте, кучченеçӳ пăрçа миххи пекех йывăр вара, мĕн-мĕн чикнĕ эсĕ кунта?

— Хресчен апат-çимĕçĕ ĕнтĕ. Урăх мĕн пул-тăр?

Çула тухсан йĕп те пин пăт пулнă çав.