Электронлă вулавăш

I

Амбар умĕнчи вырăн çине выртса, Кавĕрле çывăрса кайма пуçланăччĕ, анчах калитке шăлтăрт туса уçăлни ăна кансĕрлерĕ. Калитке сасси хăлхана кĕрсенех, Кавĕрле куçне уçса ячĕ. Калиткерен хура мĕлке пек çын кĕчĕ, тӳрех Кавĕрле патнелле пычĕ.

— Кавĕрле! — тесе чĕнчĕ кĕнĕ çын хуллен. Сассинчен Кавĕрле хăйсемпе юнашар Микулана палларĕ. Кавĕрле, пуçне çĕклесе, минтер çине чавсаланчĕ. «Мĕн шутпа çӳрет-ши вăл çĕр хута? Мĕн каласшăн-ши вăл?..» — шухăшларĕ Кавĕрле.

— Эсĕ çывăрмастăн-çке, — терĕ Микула ăшшăн, Кавĕрлен ури вĕçне пырса ларса.

— Çывăрсах каяйман-ха, — терĕ Кавĕрле, анасласа илсе.

— Итле-ха, эсĕ маншăн пĕр ĕç тума пултараймăн-ши? — терĕ Микула.

— Мĕнле ĕç?

— Кĕлтесем çухалкалама тытăннăранпа хир хуралне комсомолецсем черетпе тăма пуçланине пĕлетĕн вĕт-ха эсĕ?

— Пĕлетĕп, вара?

— Ман вырăна пĕр каçлăха хир хуралне каймастăн-ши тетĕп.

— Ху ăçта каятăн, ху мĕншĕн тăмастăн?

— Мана пусă хуралĕ тăма черет тивнĕ, вăл каç эпĕ килте пулаймастăп пулĕ. Йăлăма каю çулма каятăп: те килейретпĕр çав каç, те килейместпĕр. Çумăр пулсан, тен, килеймĕпĕр те, çавăнпа эпĕ сана, хам çитеймесен, ман вырăна хурала каймăн-ши тетĕп.

— Каятăп-çке, — терĕ Кавĕрле хавассăнах.

— Юрĕ, эпĕ сана уншăн пĕр çулталăклăха «Пионер сасси» çырăнса парăп, хам шăллăма, Хĕлипе, хурала пĕрле илсе кай. Пĕччен те хăрас çук эсĕ. Маттур пионер вĕт эсĕ. Сана Октябрь уявĕнче комсомола илетпĕр тесе сăмах та тапратнăччĕ-ха эпĕ пĕркун пирĕн комитетра.

— Çитĕ сире, мĕн çĕр варринче калаçса тăратăр? — илтĕнчĕ Кавĕрле ашшĕн сасси. Унччен те пулмарĕ, лупасайĕнче карăнса тăракан шăналăк ăшĕнчен Кавĕрле ашшĕ тухрĕ, анасласа Кавĕрлепе Микула патне пычĕ.

— Кавĕрлене сăмах каламалли пурччĕ... Хам вырăна хир хуралне ярас тетĕп те çавăнпа эпĕ çĕрлех килтĕм, — терĕ Микула.

— Илтетĕп те-ха эпĕ, — терĕ Кавĕрле ашшĕ, — пĕчĕкрех-ха вăл Кавĕрле, айвантарах. Хуралтан Хĕлиппе иккĕшĕ те çĕр варринчех тарса килĕç вĕсем.

— Çу-ук! Хăрамастăп эпĕ! — терĕ Кавĕрле. — Пĕччен те каятăп.

— Хăрамалли те çук унта: ялтан инçе мар.

— Юрĕ эппин. Ытах, урăх çĕре каймалли тупăнмасан, хам та тухса пăхкалăп е хамах тăрăп хуралне те, — килĕшрĕ Кавĕрле ашшĕ.

— Ырă каç пултăр, — терĕ те Микула, калитке патнелле утса кайрĕ.

— Чипер кай, — терĕ Кавĕрле ашшĕ, хăй вырăнĕ патнелле хуллен утса.

— Эсĕ мĕн, Тяпук пичче, кунта ларатăн? — илтĕнчĕ Микула сасси, калитке хупăнсанах.

— Ахалех, чĕлĕм туртса ларатăп-ха. Хăяр пахчине кайса пăхрăм та иртсе килнĕ чух кунта чĕлĕм чĕртме лартăм, — илтĕнчĕ урамран Тяпук сасси.

Çын утса кайни илтĕнчĕ. Кăшт тăрсан, Микуласен хапхи шăнкăлт турĕ. Такамсем калаçса илчĕç. Колхоз картишĕ енчен тиха кĕçенни илтĕнчĕ.

Кавĕрле хир хуралне каясси çинчен шухăшласа кăшт выртрĕ те, урам шăпланса çитсен, çăлтăрлă кăвак пĕлĕте пăхса çывăрса кайрĕ.

 

II

Кавĕрле ашшĕ кĕптĕркке аттине сапласа ларать. Вăл бригадăра капан тăваканни. Уяр пулнă пулсан, колхозниксем вырса пăрахнă тулла турттарсан, Кавĕрле ашшĕ хирте капансем туса та лартатчĕ, тулă та типĕлле капана кĕретчĕ. Халĕ суратри кĕлтене те шыв каяс пур, те вăрăсем турттарса каяс пур. Ав, Лешкас колхозăнне пĕр çĕртех сакăр урапа тулă турттарса кайнă теççĕ. Вăррисене шыранă — тупайман.

Кĕçĕр, сакăр сехетрен пуçласа вуник сехетчен, Кавĕрлен хире кĕлте хураллама каймалла.

— Санăн, ывăлăм, халĕ кăнтăрла çывăрмаллаччĕ. Çĕрле, асту, хуралта çывăрса ан кай, — терĕ Кавĕрле ашшĕ, ывăлĕ çине пăхса.

— Çу-ук! Эпĕ хуралта ыйхăламастăп.

— Эсир, вышка çинчен анса, час-часах Кĕтеснер çырми пуçнелле кайса çаврăнса килĕр. Çав Кĕтеснер çырми тăрăх кĕлтесене турттарса кайма пултараççĕ, — тет татах ашшĕ.

— Эпир хуралта вышка çинчех ларса ирттерместпĕр ĕнтĕ, темиçе хутчен те кирлĕ вырăнсене кайса пăхса çӳретпĕр, — тесе Кавĕрле хаçатне сĕтел çине хучĕ те, ура çине тăрса, чӳречерен пăхрĕ.

Кавĕрле — вунпилĕк çулхи ача, çӳллĕ, тĕреклĕ ӳт-пӳллĕ. Унăн пĕвне пăхсан, вунçичĕ çулта темелле, анчах çаврака пит-куçĕ çамрăк, ачалла пăхать. Кавĕрле халĕ çиччĕмĕш класра вĕренет. Вăл кăвак блуза тăхăннă, ун çинчен чĕн пиçиххи çыхнă, блуза тĕслĕ кăвак йĕмне атă кунчи ăшне кĕртсе янă.

Кавĕрле чӳречерен пăхса тăчĕ те, хура çӳçне аллипе шăлса илсе, хăй вырăнне ларчĕ.

— Чарăнмасть пулĕ ку çумăр паян та, каллех хура пĕлĕтсем хупăрласа илчĕç, — терĕ вăл.

— Кĕçĕр çумăр çусан та хурала каятăн-и? — терĕ амăшĕ, хăй саплакан миххине чӳрече патнерех илсе пырса, шăтăксем тата çук-ши, тесе пăхкаласа.

— Каятăп, — терĕ Кавĕрле хăюллăн.

— Каясса кай та, ан шăн, — терĕ амăшĕ.

— Каймалла çав, — терĕ ашшĕ, ывăлĕпе арăмĕ çине пăхса. — Хуралне хамах тăраттăм та-ха, ир çинче ирех района кайса килмелле.

«Аван манăн атте-анне», — тесе шухăшларĕ хăй ăшĕнче Кавĕрле. Унăн ашшĕне кăçал çуркунне парти членĕн кандидатне йышăннине аса илсен, вăл ашшĕшĕн хĕпĕртесе савăнчĕ.

Çапла калаçкаласа ларнă хушăра Тяпук пичче пырса кĕчĕ. Тяпук лаптак питлĕ, лапчăк сăмсаллă, пиçĕкрех куçлă, хĕрĕх çулхи çын. Хура сухалĕ унăн, качака сухалĕ пек, малалла кăнтарса тăрать. Тяпук пĕрмаях чĕлĕмне хыпса çӳрет. Пĕркенсе килнĕ шăтăк сăхманне йăрхахран çакса ячĕ. Çара урипе хур пек лапкан пусса, алăк патĕнчен Кавĕрле ашшĕ çывăхнерех иртрĕ, сак çине пырса ларчĕ.

— Ну, юхтарать çумăр, ну юхтара-ать. Çанталăкăн çумăр пăкăласа тăракан пăкки тухса ӳкнĕ пулĕ. Пăккине тупса, çумăр юхакан шăтăка пăкăласа лартасчĕ, — терĕ Тяпук.

— Ан та кала ку çумăра, чистах йăлăхтарса çитерчĕ. Кĕлте кӳрсе пăрахаймарăмăр, — терĕ Кавĕрле ашшĕ, сапласа пĕтернĕ хăрах аттине çавăркаласа пăхса.

— Эй-эй-эй, çумăрĕ те çав мăшкăлланă пек хăтланать. Колхоза сăтăр тунăнах туйăнать, — терĕ Тяпук, кулкаласа, тутине такама тăрăхланă пек туса илсе.

Тяпук Кавĕрлесемпе хире-хирĕçех, пĕр кӳршĕре пурăнать. Кавĕрле ăна килĕштермест. Пĕррехинче Тяпук Кавĕрлене хаçат сарса çӳренĕ чух вăрçсах кăларса янă.

— Эсĕ ан ятлаç, эпĕ ирĕксĕр çырăнтармастăп, — терĕ Кавĕрле. Тяпук йĕркесĕр кăшкăрса пăрахнинчен тĕлĕнсе.

— Калаçса тăратăн тата! Ак тапса сиктеретĕп те, калаçăн вара! — терĕ Тяпук, пушшех чăрсăрланса.

Комсомолецсемпе пионерсем ваттисене колхоз çинчен ăнлантарнă чухне Тяпук çапла каларĕ тет:

— Кĕрĕрех, колхозу пулин, хăвăрах. Манпа колхоз çинчен калаçса çăвар пылакне те ан ярăр.

Ку ĕç виç-тăват çул каялла пулнă. Халĕ те Тяпук колхоза кĕресшĕн мар, хăш чухне колхоз çинчен тăрăхласа калаçать.

— Колхоз туллийĕ, ахаль те шултăраскер, çумăрпа шӳсе тата шултăраланать пулĕ, хе-хе-хе... Çанталăк... тĕнче... хе-хе-хе, ним тума та çук... — шăлне йĕрет Тяпук.

— Суратсене шанчăклă çынсем тунă. Шыв кайман терĕç паян ирхине правленире, — терĕ Кавĕрле ашшĕ, Тяпука пӳлсе. Тяпук, сӳннĕ чĕлĕмне çăварĕнчен кăларса, тепĕр хут табакне тултарса чĕртме тытăнчĕ. Чĕлĕмпе аппаланнă май сăмаха урăх япала çинчен тапратса ячĕ.

— Вот, иртнĕ юнкун каç эпĕ питĕ хăрарăм. Çуралнăранпа та эпĕ ун пек хăраман. Ну, пулать вĕт япала. Çанçурăм сăрлатса кайрĕ, çӳçпуç вирелле тăчĕ. Чутах чун тухса каятчĕ, — терĕ Тяпук, пӳртри çынсем çине пăхса.

— Мĕнтен хăранă вара эсĕ апла? — ыйтрĕ Кавĕрле амăшĕ.

— Эпĕ вăл каç Хиркассине хăяр катки кайса леçрĕм. Каткин икĕ кăшăлĕ те татăлса кайнăччĕ те, кăшăл кайса çаптарам Катка Михалине терĕм. Каткана парса хăварса, киле килме çĕрле тухрăм. Хурал чанĕ вунпĕр çапрĕ. Çĕр тĕттĕм, куçран тĕртсен те курăнмасть. Кăшт çумăр пĕрĕхкелет. Утса пыратăп çулпала, Кĕтеснер çырми тĕлнелле çитетĕп. Сасартăк такам ши-ши-и! шăхăрчĕ. Эпĕ çаплах утатăп. Тата хытăрах шăхăрчĕ, хăлха патĕнче шăхăрнăнах туйăнать. Эпĕ хытăрах утма тытăнтăм. Унччен те пулмарĕ, çавраçил пĕтĕрĕнсе килчĕ. Мана ураран ӳкерес пек çил туллать. Эпĕ, утайми пулса, çул хĕррине лапчăнса лартăм та пите хупласа ларатăп. Сасартăк мана такам алăран кант! тытрĕ. Эпĕ пите уçрăм: ах, турă! ман çумра вут куçлă, мăйракаллă, качака сухаллă арçури ĕне чĕрни пек чĕрнисене шакăлтаттарса ташласа тăра парать. Ташларĕ-ташларĕ те, лапсака çăмлăскер, хĕрлĕ, вут-кăварлă чĕлхине çĕре çитиччен тăсса кăларса, ахăрса ячĕ. Эпĕ вилес пек хăрарăм.

— Çиетĕп сана, халь çисе яратăп, — тесе, мана чĕрнисемпе пуçран кукалеме тапратрĕ. Чун тухас патнех çитрĕ, аран чĕре анине тытма ĕлкĕртĕм. Тата пăртак тăнă пулсанах вилсе каяттăм пулĕ те, анчах Лешкасра автан авăтса ячĕ. Автан сасси илтĕнсенех, хайхи темскер пачах куçран çухалчĕ. Пăхатăп: чăнкă çыран хĕррине пынă та, тĕпсĕр çырмана йăванса каяс пек тăратăп. Урана пĕрре ярса пуссанах, пĕтетчĕ пуç. Арçури, мана аташтарса, Кĕтеснер çырмин икĕ юппине илсе пынă. Çав тĕпсĕр çырмана сиктерсе, арçури мана вĕлересшĕн пулнă та, анчах автан авăтса ячĕ. Вилĕм çитмен-ха манăн, телей пур çапах. Аран-аран тăна кĕтĕм. Турра асăнса, сăхсăхса, аранах киле каймалли сукмак çине тухкаларăм та вара чиперех киле çитрĕм.

— Суятăн пулĕ, Кĕтеснер çырми таврашĕнче арçури пур тенине илтмен-çке эпĕ, — терĕ Кавĕрле ашшĕ.

— Суйса мар, ара, хам куçпа хам куртăм, — терĕ Тяпук ĕнентерсе. Каллех чĕлĕмне паклаттарса, хăй йĕри-тавра чĕлĕм тĕтĕмĕ сарса, Тяпук çаплах пакăлтатать.

— Арçури çук, теççĕ. Эпĕ хам та, çакна куриччен, çук теттĕм. Хăраса чутах вилмерĕм. Кĕтеснер çырми таврашĕнче арçури курăнкаланине яланах калакалаççĕ. Ĕлĕк-авал Çĕрпӳ тимĕрçи кайса вилнĕ, тет, çав çырмана, вăл халĕ те хăратать. Пуринчен ытла юнкун каç çумăр пулсан, пит алхасса çӳрет. Хăш чух çырмари чулсене мăлатукпа персе çӳрет, тет, — палкать Тяпук.

— Юмах юптаратăн эсĕ, Тяпук, — терĕ Кавĕрле ашшĕ.

— Кĕçĕр хуралтан арçури тытса кил, — терĕ амăшĕ, — курар арçурине, мĕнле тĕслĕ-ши вăл.

— Кăмака çинче ларакан сӳтĕлнĕ карчăксен юмаххипех хăрас мар-ха, — терĕ Кавĕрле.

— Эпĕ хам нихăçан та курман çав арçури таврашне, курман япалана çуках тетĕп. Кĕтеснер çырми хĕррине, колхоза кĕриччен, çĕрле пĕр-пĕчченех лаша çитерме каяттăм, нихăçан та нимĕн те курман, — терĕ Кавĕрле ашшĕ, юсаса пĕтернĕ тепĕр аттине сак айне лартса. Вара Тяпук çине пăхрĕ те:

Ят:
Хăвăр шухăша çырса пĕлтерĕр:

Ă ă Ĕ ĕ Ç ç Ÿ ÿ Ӳ ӳ « ... » —

Хаклав:

Шухăшĕ: --...вăйсăр...мухтамаллах   мар...вăйлă
Чĕлхе илемлĕхĕ: --...илемсĕр...чаплах   мар...илемлĕ
Содержанийĕ: --...ăшах...вăтам...тарăн