Электронлă вулавăш

— Атьăр, Вася, акăшсем курма, — терĕ çав самантра Ира Акăш мăйĕ енне кăтартса; ятпах чĕнчĕ ку хутĕнче.

Эпĕ ун çине пăхса илтĕм. Вăл хăрах аллине шыва чиксе ларать. Вăрттăн ман çине пăхса темшĕн кулать. Пичĕсем хĕрелнĕ. Куçĕсем... Куçĕсем ĕнерхи пек кăвак мар, тӳпе тĕслĕ, сеп-сенкер.

Эпĕ кимме пăртăм та Акăш мăйĕ патнелле ишсе кайрăм. Пĕр калаçмасăр пыма аван мар пире. Вăл эпĕ мĕн те пулин каласса кĕтет пулмалла та, анчах эпĕ пĕр сăмах та тупаймастăп, аякран хам çине — пирĕн кимĕ çине — Верук пăхса тăнăн туйăнать...

Акăш мăйне пăрăнса кĕтĕмĕр. Ун ик айккипе те хăмăш, тукмак пуçлă чакан кашласа ларать. Ирхине уçăлма тухнă акăшсем пире курсан пĕр васкамасăр та пĕр сас-чӳ кăлармасăр çавăнта ише-ише кĕреççĕ.

— Тăхтăр! — пĕр кĕтмен çĕртен кăшкăрса ячĕ Ира мана авăсма чарăнма хушса. — Пăхăр-ха çаврăнса!

Эпĕ кĕсменсене ятăм та вăл кăтартнă енне çаврăнтăм. Пирĕн умран, инçетре те мар, Акăш мăйĕ урлă ултă хура акăш мăнаçлăн ишсе каçрĕç те хăмăш хушшине кĕрсе пытанчĕç.

— Пĕрремĕш хут куратăп, — терĕ Ира чĕркуççийĕ çинчен ӳкнĕ ал шăллине илсе. — Кашни çулах килеççĕ-и вĕсем кунта?

— Кашни çулах? Ара, эпĕ тĕнчере хура акăшсем пуррине те пĕлмен хальччен, — терĕм эпĕ, унтан кая мар тĕлĕннĕскер.

— Пуррине хăвăрах куртăр ĕнтĕ, — кулкаласа каларĕ Ира. — Австралире пурăнаççĕ вĕсем. Çуркунне çуллана кунта вĕçсе килеççĕ — апат, хӳтлĕх, ăшă шыраса. Анчах, ытти кайăксем пек, ялан пĕр вырăна килмеççĕ вĕсем, ăçта лайăхрах, ырăрах, çавăнта каяççĕ, вырăнтан вырăна куçса çӳреççĕ. — Вăл хура акăшсем кĕрсе пытаннă тĕле пăхса пĕр самант шăпăртах ларчĕ, унтан, ку вырăнсене хăй те ăмсаннă пек, хушса хучĕ: — Кунта лайăх сирĕн. Анчах... яланах ăшă мар çав. Сивĕтме пуçлĕ те акă — ăшă вырăн шыраса каллех урăх çĕре вĕçсе кайĕç...

Акăш мăйĕнче сехет те ытла иртсе кайрĕ пулмалла. Пĕр çĕрте уçă çыран курăнсан Ира вăрмана та тухса курасшăнччĕ, анчах эпĕ — хальхинче хăйрăм — каялла таврăнма вăхăт çитни çинчен асăнтартăм та — вăл, эппин, тепринче килĕпĕр тесе килĕшрĕ. Эпĕ кимме каялла çавăртăм. Сĕвене тухас умĕн каллех хура акăшсене тĕл пултăмăр. Вĕсем иккĕн çеçчĕ — урăххисемччĕ пулмалла... Анчах ăçтан, хăш вăхăтра вĕçсе килнĕ-ха çак тĕлĕнмелле кайăксем кунта?

«Ăçта ырăрах, лайăхрах, çавăнта вĕçсе каяççĕ, вырăнтан вырăна куçса çӳреççĕ», — çавăнтах аса килчĕç паçăр Ира каланă сăмахсем...

Çыран çинче пире Таисия Ивановна кĕтсе илчĕ.

— Çухатрăм эпĕ сана, — терĕ вăл Ирăна çилленнĕ пек курăнма тăрăшса. — Каламасăр ан çӳре капла вăрах.

Манăн шыва кĕресси пулмарĕ. Кимме йăмраран кăкартăм та кĕсменсене пуçтарса хурса хĕрсемпе сывпуллашрăм, вара килелле васкарăм.

— Вăхăт пулсан пырăр! — кăшкăрчĕ мана чĕнсе Ира...

Верука тепĕр кунне çеç курма тӳр килчĕ. Колхоз правленийĕнче тĕл пултăмăр. Анчах унта çынсем нумайччĕ — калаçма май пулмарĕ. Çитменнине тата, Верук хăй те манран пăрăнма тăрăшнă пек туйăнчĕ. Манăн ăна айккинелле чĕнсе илес, чунтан, чĕререн вăл ман çине мĕншĕн апла пăхни çинчен ыйтас килчĕ — ун кăмăлĕ мĕнлине куçĕсем питĕ аван кăтартаççĕ! — анчах хĕрсем правленирен кĕпĕрленсе тухрĕç те машина çине ларчĕç...

Вĕсем вунă кунлăха «заготзернона» ĕçлеме кайнă иккен. Кун çинчен эпĕ кайран тин пĕлтĕм.

Çакă — Верук ним каламасăр вăрах вăхăта тухса кайни — мана кулянтарчĕ те, кӳрентерчĕ те. Эпĕ хам ĕçсене тăвас тесе клуба тухса утрăм.

Ĕçĕмсем вара нумайччĕ. Стена хаçачĕ кăлармаллаччĕ, ăна йĕтем çине çакмаллаччĕ. Çавăнтах социализмла ăмăртури кăтартусен хăми çинчи паллăсене улăштармаллаччĕ тата хирте ĕçлекенсем патне çĕнĕ хаçат-журнал илсе каймаллаччĕ. Утатăп клубалла, куç умĕнче çаплах Верук тăрать. Вĕсен умĕпе иртсе пьгнă чух — айван мар-и? — кăштах чарăнса тăтăм. Ав çав хурама айĕнче ларнăччĕ эпир шăп çулталăк каялла, чи малтанхи каç. Вăйăсенче кашни каçах тĕл пулнă ĕнтĕ. Анчах тĕл пулнă. Çак каç вара эпĕ ăна килне çитичченех ăсатса ятăм. Хамăр та сисмесĕр тенĕ пек, çак хурама айĕнчи авă çав сак çине лартăмăр та хĕвел тухăç хĕреличченех колхозри ĕçсем, хамăр юлташсем çинчен калаçрăмăр...

Шăпах клуб умĕнче пĕр кĕтмен çĕртен Ирăна тĕл пултăм. Кунĕ пĕлĕтлĕ тăнине кура паян вăл тĕксĕм кăвак кĕпе тăхăннă. Аллине сумка тытнă, яланхи пек илемлĕн кулкаласа вăл мана сывлăх сунчĕ те хăйĕн Сĕве леш енне, вăрма-на, кайса курасси килни çинчен пĕлтерчĕ. Ĕçсем нумайччĕ пулин те, Верук кӳрентернине манас тесе, эпĕ килĕшрĕм. Чăнах та... Пĕр-ик сехет ăçта каймасть? Тепĕр тесен тата, Ира мĕнпе кая Верукран? Çапла шутларăм та хам шухăшран хам вăтанса хăраса кайрăм. Анчах çавăн пек шухăш пулчех çав, пытарас мар...

Сĕве, унтан Акăш мăйĕ çийĕпе ярăнса кайрăмăр. Хăмăшлăх пĕтрĕ, таса çыран пуçланчĕ. Кимме хăйăр çине туртса кăлартăмăр та вăрмана кĕтĕмĕр.

Сĕве леш енчи вăрмансенче пулса курман пулĕ-ха эсир? Çук? Вăт çав. Çулла вăл юмахри çăтмах сачĕ пекех вара. Таврара темиçе тĕслĕ кайăк юрлать, темиçе тĕслĕ чечек çиçет, çырла пиçет.

Вăрмана чылай шала кĕтĕмĕр. Ира сумкине хура çырла, хăмла çырли пухрăмăр. Каялла таврăнма çеç шутланăччĕ, тӳпере сасартăк аслати кĕмсĕртетсе илчĕ. Унтан татах, татах... Йывăçсен тăррине силлесе вăрман çийĕпе çил чупса иртрĕ. Пĕр пысăк мар уçланка тухрăмăр та тӳпене пĕтĕмпех çумăр пĕлĕчĕсем хупласа хунине куртăмăр.

Çав самантра хура тӳпене каткаласа хĕп-хĕрле çиçĕм çиçсе илчĕ, çывăхрах аслати авăтса ячĕ. Ира ман алла ярса тытрĕ...

Пĕр лаштра юман айне кĕрсе тăма ĕлкĕртĕмер кăна, шăпăртатса çумăр çума тытăнчĕ. Пиншака хывса Ира хулпуççийĕсем çине уртса ятăм. Унччен те пулмарĕ пуç çийĕнчех хăрушшăн аслати кĕрлесе кайрĕ. Ира ик аллипе те ман хулпуççисенчен уртăнчĕ, пичĕпе кăкăр çумне лăпчăнчĕ. Эпĕ унăн чĕри хыттăн тапнине туйрăм... Çав вăхăтра ун вĕри тути ман тутана перĕнчĕ, çывăхрах — питĕ çывăхра! — эпĕ унăн хупă куçĕсене куртăм...

— Ларар, Вася... Лартăмăр...

Эх, çумăр хыççăн кĕрсе курасчĕ тата сирĕн Сĕве тăрăхĕнчи вăрмана! Йывăçсем те, ытти ӳсентăрансем те, çăвăнса тасалнăскерсем, ем-ешĕл, йăлтăртатса çеç тăраççĕ. Вĕсен çулçисем сарăлса каяççĕ, çӳлелле çĕкленеççĕ — хĕвел патнелле. Йывăçсем çинчен пăнт! пăнт! пăнт! туса шăратнă кĕмĕл евĕрлĕ тумла тумлать. Таврара чечек, çырла шăрши тăрать.

...Çул тăршшĕпех пĕр-пĕрин çине пăхма вăтанса пытăмăр. Куçсем ăнсăртран тĕл пулаççĕ те — иксĕмĕр те айккинелле пăрăнатпăр. Калаçу текех çыхăнмарĕ. Çыран çине те çапла именкелесех тухрăмăр. Кимме кăкариччен, кĕсменсене пуçтарса хуриччен Ира мана йăмра айĕнче кĕтсе тăчĕ. Вара эпĕ пушансан вăл ман пата пычĕ те, вăрманти пекех, хулпуççинчен тытса чуптуса илчĕ.

Çакна пĕтĕм ял — Верук та, Нинукпа Юля та курнă пек туйăнчĕ, анчах ку япала халĕ ĕнтĕ пĕрре те хăратмарĕ мана...

Çапла уйăха яхăн иртрĕ. Верук ĕнтĕ таврăнчĕ. «Заготзернона» ĕçлеме кайиччен вăл манран хăй пăрăннă пек туйăнатчĕ. Халĕ вара эпĕ çапла тума пуçларăм — темшĕн; те ун умĕнче айăпа кĕнипе, те хама Ира патне туртнипе çапла пулчĕ ку.

Пĕр каçхине çапла вĕсем, Нинукпа иккĕшĕ, кино хыççăн пăртак клуб умĕнче тăчĕç, — мана кĕтрĕç пулмалла.

Ира вăл каç пыманччĕ. Анчах хам ĕçсене пула манăн клубра ытларах тăмалла пулчĕ — Верукпа Нинук кайрĕç. Эпĕ вĕсене урамра хăваласа çитрĕм. Нинук Юля патне кĕмелли пур тесе пиртен пăрăнса кайрĕ, эпир хамăрăн ĕлĕкхи вырăна — хурама аиĕнчи сак çине кайса лартăмăр.

— Санпа калаçмалли пур манăн, Вася...

— Мĕн çинчен-ши? — ыйтрăм эпĕ. Ыйтăвăм та, сассăм та питĕ тӳрккес тухрĕ çав.

Верук ман çине тĕлĕнсе пăхса илчĕ те питне аллисемпе хупларĕ. Унтан ури çине тăчĕ те, аллисене çапла тытнипех, калинккинчен чупса кĕрсе кайрĕ.

Питĕ аван мар пулса кайрĕ мана. Кăмăл пăсăлчĕ. Эпĕ тăтăм та урам тăрăх анаталла. Ира патне кайрăм...

Ирăсен малтан çутă çукчĕ. Анчах эпĕ çывхарахпа Мархва кинемей çурчĕн чӳречисем янках çуталса кайрĕç. Ман пăсăлнă кăмăл та майлаша пуçларĕ. Çутă чӳречесенчен чуна килентерекен ăшă пенĕн туйăнчĕ.

«Хура акăшсем пек, эпĕ те ăшă шыраса килместĕп мар-и çак?» — кулса илтĕм ăшăмра.

Пĕр чӳречине хуллен кăна шăкăртаттарса илтĕм. Чӳрече уçăлчĕ те, унта Таисия Ивановна пуçĕ курăнчĕ.

— Сывлăх сунатăп, — терĕм эпĕ. — Капла каçа юлса чăрмантарнăшăн каçарăрах ĕнтĕ. Ирина Ивановна чирлемен пулĕ вĕт?

— Ира-и? — Таисия Ивановна пĕр самант ним калама аптраса тăчĕ, унтан хуллен кăна хушса хучĕ: — Вăл кайрĕ, ăсатса халĕ çеç килтĕмĕр акă... Упăшки командировкăран таврăннă та чĕнсе телеграмма ячĕ.

«Упăшки?!»

Халĕ ĕнтĕ эпĕ ним чĕнме аптрарăм. Пĕрре те кĕтмен хыпара илтнипе ал-ура вăйĕсем те пĕтсе ларчĕç.

— Ара, эсир пĕлмен-и çакна? — ыйтрĕ Таисия Ивановна пушшех те çухалса кайса.

Эпĕ чĕнеймерĕм. Çаврăнтăм та майĕпен килелле утрăм.

Килелле утман иккен çав. Пачах урăх енне кайнă — тăвалла...

Çакна эпĕ Веруксен умĕнчи хурама патне çитсе тăрсан тин туйса илтĕм... Анчах унта тăма мана намăс пулчĕ — кайрăм...

Çĕрĕпех канлĕх кураймарăм. Ухмахланнă çын пек, Сĕве хĕрринчи йăмрасен айне, хамăр Ирăпа чуптăвашнă вырăна, тухса лартăм. Хăлхара хура акăшсем курнă хыççăн вăл каланă сăмах-сем янăраса кайрĕç.

«Кунта лайăх... Анчах... Яланах ăшă мар çав...»

Акă кунтан ăшăрах çĕре кайрăн та ĕнтĕ эсĕ. Анчах урăх çĕрте яланах ăшă пулĕ-ши сана? Тен, ырлăхпа ăшша шыраса, хура акăшсем пек, çаплах вырăнтан вырăна куçса çӳрĕн?..

...Сĕве çинчен ял еннелле уçă та тутлă шăршлă сывлăш юхать. Хăйпе пĕрле вăл вăрман ассăн-ассăн сывланă сасса, акăшсен лăпкă сассине илсе килет. Акăшсем унта, канăçа та пĕлмесĕр, çаплах ишсе çӳреççĕ пулмалла. Ишчĕрех эппин, чӳхенччĕрех лайăх шывра, савăнччăр. Кĕр енне кайĕ те акă, çанталăк сивĕте пуçлĕ, вĕсем ăшă шыраса урăх çĕре вĕçсе кайĕç, вара урăх шывсем çинче ишсе киленĕç.

Ят:
Хăвăр шухăша çырса пĕлтерĕр:

Ă ă Ĕ ĕ Ç ç Ÿ ÿ Ӳ ӳ « ... » —

Хаклав:

Шухăшĕ: --...вăйсăр...мухтамаллах   мар...вăйлă
Чĕлхе илемлĕхĕ: --...илемсĕр...чаплах   мар...илемлĕ
Содержанийĕ: --...ăшах...вăтам...тарăн