Электронлă вулавăш

I

Ача-пăча шавĕпе кĕрлесе тăракан урам хиртен таврăнакан выльăх-чĕрлĕхĕн çĕр тĕрлĕ сассипе тулса ларчĕ. Унта та кунта сурăхсем макăрни, ĕнесем кахаллăн ĕнĕрлени уйрăмах темĕнле чĕрене çывăх, ырă туйăм çуратать, пурнăç юхăмне малалла тăсма хистет.

Пахчаран помидор калчисене шăварса кĕнĕ Лена хăйсен сурăхĕсене кĕтӳрен уйăрса килкартине кĕртрĕ те пусма картлашки çине ларчĕ. Хĕрĕн хуп-хура куçĕсем вăхăтăн-вăхăтăн савăнăçпа çиçсе илеççĕ, вăхăт-вăхăтпа вĕсенче темĕнле тунсăх палăрать.

Лена кăçал вăтам шкул пĕтерчĕ. Вăл çитĕнсе çитнĕ хĕр ĕнтĕ. Ыран вĕсен пĕр класс хĕрачипе — Зинăпа хулана тухса каймалла. Анчах чĕрере темĕншĕн канлĕ мар. Сăлтавне те чухлать Лена: унăн амăшĕ чирлекелет. Хăй чирлени çинчен Лена амăшĕ шарласах каймасть, вăйсăртарах пулсан та, ура çинче кăштăртаткаласа çӳрет, фермăри ĕçрен те юласшăн мар.

Чĕпĕсем пăхнă çĕрте ĕçлет Ленăсен амăшĕ — Таиç аппа. Кĕçĕр ак вăл ĕçрен килнĕ-килменех вырăнĕ çине кĕрсе выртрĕ. Ытти чухне шӳтлекелеме юратаканскер, хĕрĕпе те калаçмарĕ. Лена та амăшне канма чăрмантарас мар терĕ, сас-чӳ тумасăр ерипен пускаласа урама тухрĕ.

— Лена! Вăт лайăх, хирĕçех тухрăн. Тавай, ташласа кăтарт, унсăрăн çыру памастăп, — арçынăнни пек хулăн сассипе янăратса каларĕ хаçат-журнал салатакан хĕрарăм, хĕре асăрханăскер.

— Мĕнле çыру? — пуçне ялтах çĕклесе пăхрĕ Лена çыру валеçекен çине.

— Мĕнле çыру… тăваткал, кăвак конвертлă салтак çырăвĕ, вăт мĕнле çыру, — кулса ячĕ хĕрарăм.

— Пиччерен пулĕ…

— Вăт, ăна пĕлместĕп вара, тем пиччӳ алли пек туйăнмасть-ха.

Хĕрача çырăва илчĕ те хĕрарăма тав туса килкартине чупса кĕчĕ. Унăн чĕри хăвăрттăн тапма пуçларĕ, пичĕ пĕçерме тытăнчĕ. Хăйĕн ячĕпе килнĕ пĕрремĕш çырăва унăн никам курман çĕрте вуласси килчĕ.

Пахчари çĕмĕрт айĕнче Ленăн юратнă вырăнĕ пур, экзаменсем вăхăтĕнче те йывăр темăсемпе çакăнта хатĕрленчĕ вăл. Çак çĕмĕрт айĕнчи сиплĕ сывлăш ăна темĕнле вăй кĕртнĕ пек туйăнать. Кунта никам та чăрмантармасть, никам курмасть. Лена сак çине ларчĕ, конверта уçмасăрах, унта мĕн çырнине пĕлесшĕн пек, ăна ун-кун çавăркаларĕ, куçĕ тĕлне тытса, хĕрелсе анакан хĕвеле хирĕç пăхрĕ.

Тӳлек çанталăк… Ытти чухне, шухă çил йывăçсем тăрринче аташса çӳренĕ вăхăтсенче, Ленăсен пахчинче çулçăсем вăрманта евĕр шăпăлтататчĕç, йывăç тăррисем хумханатчĕç. Кĕçĕр кунта кайăксем хуçаланаççĕ.

— Ку-ку, ку-ку, — илтĕнсе кайрĕ куккук сасси. Вăл вăрмантан вĕçсе килнĕ пулас, куккуклатни ытла та çывăххăн илтĕнет. Хĕрача, вăрман кайăкне курас тенĕн, йĕри-тавра пăхкаларĕ, анчах, пуçри шухăшĕсем çыру çинче пулнăран-ши, нимĕн те асăрхамарĕ.

Çыру… Ытла та хумхантарать иккен хăвăн пурнăçунта пĕрремĕш çырăва алла илсе вуласси. Çырăвĕ вара Лена пурнăçĕнче чăннипех те пĕрремĕш. Пĕрремĕш çыру, салтак çырăвĕ. Кам çырнине те чухлать Лена, ăна чĕрипе туять.

Хĕр конверта питĕ асăрханса уçрĕ. Çапла, хĕр чĕри улталамарĕ, çыру Ванюкран.

«Лена! Вăтам шкул пĕтернĕ ятпа саламлатăп сана, пуласлăхра телей сунатăп. Кĕçех эпĕ те яла вĕçтерсе çитетĕп ĕнтĕ. Салтакла хĕрӳллĕ салампа Ваня».

Виç-тăват йĕркерен тăракан салтак çырăвĕ, салтак саламĕ. Нимĕн те çырман пултăр унта, çавах та вăл çамрăк хĕрĕн чĕрине ăшăтса, хумхантарса ячĕ. Куçĕ умне сап-сарă çӳçлĕ, илемлĕ пит-куçлă Ванюк тухса тăчĕ.

Кайăксен сасси ерипен-ерипен лăпланса пырать. Çĕмĕрт айĕнчи сак çинче ларакан Лена уçă сывлăша тепĕр хут тарăннăн сывласа илчĕ те телейлĕ кулăпа çиçсе пӳрте чупса кĕчĕ. Çывăракан амăшне вăратасран асăрханса вăл тĕпелелле иртрĕ, çутă çутса ячĕ.

— Ку эсĕ-и, Лена?

— Эпĕ, анне. Эсĕ çывăрмастăн-им? — амăшĕ патне пырса ларчĕ хĕрача.

— Çывăрасси… тем аптăранă пек пултăм пуль-и. Чей килсе пар-ха, хĕрĕм, ăш хыпрĕ.

Хĕрача çавăнтах чейникрен кружка çине чей тултарчĕ, ăна амăшне тыттарчĕ.

— Анне! Мĕн ыратать сан? Чим-ха, вĕри те пур вĕт, аллусем вут пекех пĕçереççĕ. Анне! Эпĕ тухтăр патне кайса килетĕп, юрĕ-и, анне? — амăшĕн аллисене хăйĕн тути патне илсе пычĕ Лена.

— Çук, çук, хĕрĕм, чăрмантарма кирлĕ мар. Часах иртет ак вăл, пĕрре кăна пулман ĕнтĕ ун пекки, пĕр хушă пĕçертсе пăрахать те кăштахран иртсе те каять. Çавăнта, сĕтел сунтăхĕнче, пĕчĕк кĕленчепе эмел пурччĕ, кӳр-ха, ĕçсе пăхам.

— Аннеçĕм! Ираида Васильевнăна çавах та илсе килмеллех.

— Кирлĕ мар, Лена. Выртса çывăрах ĕнтĕ эсĕ те. Ыран сирĕн хулана каймалла. Чăматанна пуçтартăн-и?

— Аха.

— Вăт, аван. Халĕ выртах ĕнтĕ.

Амăшĕ çине тăрсах хистенине пула Лена çутта сӳнтерчĕ те çывăрма кĕрсе выртрĕ. Хăй хăш вăхăтра тĕлĕрсе кайнине те сисмерĕ хĕр, нумай çывăрчĕ-ши е сахал, анчах амăшĕ ахлатса янă сасăпа шартах вăранса кайрĕ.

Вăл йăпăр-япăр сиксе тăрса амăшĕ патне чупса пычĕ. Амăшĕн пичĕ палламалла мар шуралса-кăвакарса кайнă, куçĕсем унталла-кунталла тĕлсĕррĕн чупкалаççĕ. Хăраса кайнă хĕрача нимĕн тума та пĕлмесĕр койка йĕри-тавра çаврăнкаларĕ, анчах мĕнпе пулăшмаллине пĕлеймерĕ.

— Анне, аннеçĕм, мĕн пулчĕ сана? Кала-ха мĕн те пулин? Анне, тетĕп, анне…

Çук, хĕрачи темĕн пек йăлăнса ыйтсан та, амăшĕ чĕнмерĕ.

— Аннеçĕм, анне, кăштах чăт ĕнтĕ, аннеçĕм, эпĕ часах, часах…

Куççулĕ витĕр амăшĕпе калаçакан Лена урине çăмăл пушмак тăхăнчĕ те Ираида Васильевна патне тухса чупрĕ. Çула май кӳршĕре пурăнакан Лисук кинемее чĕнсе хăварчĕ.

Ираида Васильевна район больницинче ĕçлет. Ялти çынсем чирлесе ӳксен пулăшу ыйтма тӳрех ун патне пыраççĕ. Ывăнма пĕлмен çамрăк тухтăр вара, çĕрлехи çил-тăмана та, çуркуннехи шыв-шура та пăхмасăр, йывăр выртакан çын патне васкать.

Лена Ираида Васильевнăсен тĕлне мĕнле чупса çитнине те сисмерĕ. Хапха умне пырса тăрсан кăштах сывлăш çавăрса ячĕ те чӳречерен хăюсăррăн шаккарĕ. Кĕçех пӳртре çутă ялкăшса кайрĕ, чӳрече умĕнче Ираида Васильевна амăшĕ курăнчĕ.

— Кинемей! Çĕрле чăрмантарса çӳренишĕн каçарăр та-ха, мана Ираида Васильевна кирлĕччĕ…

— Палласа илеймерĕм-ха сана, хĕрĕм, куç витĕрех мар та…

— Ку эпĕ-ха, кинемей. Микула арăмĕн хĕрĕ, Лена.

— Э-э, Таиç хĕрĕ-и?

— Аха.

— Тата тем сиксе тухмарĕ пулĕ те?

— Анне чирлесе ӳкрĕ, ăна питĕ йывăр, сăмах та чĕнмест.

— Ак тата, эх, çав чире, кĕтмен çĕртенех пырса çапать-çке. Юрĕ, ачам, Ирăна кайса вăратам-ха, кĕçĕр клубра лекци ирттерчĕ те, хальтерех кăна çывăрма выртнăччĕ.

— Вăратма кирлĕ мар, анне, эпĕ пĕтĕмпех илтрĕм. Эсĕ, Лена, кăштах кĕт, эпĕ часах тухатăп.

Тухтăр нумай кĕттермерĕ, пĕчĕк чăматанне çĕклесе хыпалансах тухрĕ.

— Атя, Лена, васкар.

Ленăпа Ираида Васильевна ытлашши сас-чӳ тумасăр пӳлĕме кĕрсе тăчĕç. Чирлĕ хĕрарăм умĕнче сакăрвуннăран иртнĕ кӳрши — Лисук кинемей тăрать.

Тухтăр васкасах Таиç аппа патне пычĕ. Унăн куçĕсем хупă, тута хĕрри кĕл тĕслĕ кăвакарса кайнă, питĕнче те пĕр кĕрен тĕс çук.

Ираида Васильевна чирлĕ çыннăн ал тымарне тытса тĕрĕслерĕ, чăматанне уçса, унтан укол тумалли хатĕрсем кăларчĕ.

Укол хыççăн Таиç аппа хупă куçĕсене ерипен уçрĕ, ăнланаймасăр йĕри-тавра пăхса çаврăнчĕ. Койка пуçĕнче хĕрĕ кĕç-вĕç йĕрсе ярасла тăнине курсан тин мĕн пулнине аса илчĕ. Вăл, хĕрне лăплантарасшăн пулса, вăйсăррăн кулма пăхрĕ, анчах кулли тухмарĕ.

— Анне! Аннеçĕм! — кăшкăрса ячĕ Лена, хăй çавăнтах амăшĕ патне ыткăнса ăна ыталарĕ. Хĕрачана йĕрсе яма тухтăр чарчĕ, вăл ăна çĕклесе тăратрĕ те унăн хăранипе чарăлса кайнă хуп-хура куçĕнчен тинкерсе лăпкăн çеç каласа хучĕ:

— Лена, лăплан. Эсĕ аннӳне сиен кăна тума пултаратăн.

Таиç аппа кăшт лăплансан, Ираида Васильевна ăна калаçтарма пикенчĕ.

— Ну, Таиç .аппа, мĕнлерех туятăн хăвна? Мĕн кансĕрлет сана, каласа пар.

— Çакăнтан… кăкăр патĕнче темĕнскер хĕсет.

Тухтăр хĕрарăма питĕ тĕплĕн итлерĕ, юн таппине тепĕр хут шутларĕ, ун пусăмне виçрĕ.

— Таиç аппа, — терĕ вăл, итлесе пĕтернĕ хыççăн, — сире больницăна леçес пулать, халех, ним тăхтаса тăмасăр. Лена, эсĕ вара шофер патне кай. Чуп часрах, хăвăртрах машинипе кунта çиттĕр.

Пĕр вунă-вунпилĕк минутран машина алăк умне çитсе те чарăнчĕ. Вĕсем шофер пулăшнипе амăшне çăмăл машина ăшне вырнаçтарчĕç те район енне çил пек вĕçтерчĕç.

Çĕрĕпех чирлисене йышăнакан пӳлĕмре ирттерчĕ Лена, амăшĕшĕн ниçта кайса кĕрейми çунчĕ. Ираида Васильевна пырса лăплантарсан тин вăл килне кайма тухрĕ. Урамра çап-çутă ĕнтĕ. Унта та кунта çывăрма пĕлмен ĕçчен кайăксем, çĕнĕ ир пуçланни çинчен тĕнчене пĕлтерсе, мухтав юрри шăрантараççĕ.

Мĕн илсе килĕ-ши Лена валли мухтавлă та аслă тĕнчери çĕнĕрен çуралнă кун?

II

Амăшне больницăна ăсатса таврăннă хыççăн Лена пушанса юлнă пӳлĕмре хайне ытла та телейсĕррĕн туйрĕ. Паян вĕсен Зинăпа иккĕшĕн хулана вĕренме каймаллаччĕ, халĕ вăл шухăша вăхăтлăха пăрахăçлама тиврĕ. «Юрĕ, вĕренме пичче Совет Çарĕнчен таврăнсан та ĕлкĕрĕп, анне сывалтăр кăна, — анчах халĕ мĕн тумалла манăн?» — вĕçĕмсĕр пăтранчĕ канăçсăр шухăш Лена пуçĕнче. Ăшĕ çуннине мĕнле пусармаллине пĕлмен хĕрача икĕ чӳрече хушшине вырнаçнă мăн тĕкĕр умне пырса тăчĕ. Акă ун çине пĕчĕк те тӳрĕ сăмсаллă, мăкăнь çеçки евĕр мăкăрларах тăракан ачаш туталлă хĕр салхуллăн пăхать. Хулăн та çырă çӳçне варринчен уйăрса иккĕлле çивĕтленĕ. Вĕсем, ал туни пекех тачкаскерсем, хĕрĕн чăп-чăмăр кăкăрĕсем çинче йывăррăн усăнса тăраççĕ. Лена, пĕчĕк ачанни пек тап-таса та черченкĕ шурă питне тĕкĕр умнех илсе пырса, хăй çеç илтмелле пăшăлтатса калаçма пуçларĕ:

— Эх, хура куç, хура куç, мĕн тăвăпăр-ха эпир санпа, камран канаш ыйтăпăр? Вунсаккăра кайрăн пулсан та, хăвна тĕллĕн нимĕн те шутлама пĕлместĕн иккен эсĕ, хура куç…

Хĕр урăх тĕкĕр умĕнче тытăнса тăмарĕ. Вăхăта епле те пулин ирттерес шутпа ахаль те тирпейлĕ пӳлĕме тепĕр хут тирпейлеме пуçларĕ. Нӳрлĕ çĕтĕк татки илсе чӳречесене, тĕкĕре, стена çине пысăклатса çакнă сăнсене тусанран тасатрĕ. Çывăрмалли вырăн патĕнчи стена çинче ашшĕпе амăшĕн пысăклатнă сăнӳкерчĕкĕсем. Лена малтан ашшĕн, унтан амăшĕн сăнĕсене ерипен шăлчĕ. Ашшĕн сăнне тасатнă чухне хĕр çине пысăк та кăмăллă куçсем тӳп-тӳррĕн пăхрĕç. Вĕсем хĕрачана: «Ну, мĕн эсĕ, хĕрĕм, пуçна уснă-ха, килĕшмест, килĕшмест сана кун пек салхуллăн çӳрени. Эсĕ текех пĕчĕк мар ĕнтĕ, ăна-кăна хăвăнах шутлама пĕлес пулать», — тенĕн туйăнчĕ.

— Эх, атте, атте! Пĕлместĕп çав, нимĕн те пĕлместĕп. Мĕн тумалла, ăçта ĕçлемелле?

Лена ашшĕне астумасть. Вăл, ачисем пĕчĕккĕ чухнех, сасартăк шалкăм çапнипе вилнĕ. Амăшĕ вара пĕчченех ачисене ӳстерчĕ. Виталипе Лена тĕрекленсе çитсен, амăшĕ ял çумĕнче вырнаçнă фермăра чăх-чĕпсем пăхма пуçларĕ. Вăл вăхăта вĕçĕмех фермăра ирттернĕ пирки, килти ĕçсене ачасем хăйсемех пуçтарса тăчĕç. Пĕлтĕр, Лена 9-мĕш класра вĕреннĕ чухне, пиччĕшне, Виталие, Совет Çарне илсе кайрĕç. Çавăнтанпа вĕсем амăшĕпе иккĕшех пурăнаççĕ.

Тасатмаллисене тасатнă ĕнтĕ. Тĕкĕрĕ те, чӳречесем те çап-çутах, тата мĕн тумалла-ха? Хĕр аптранă енне кĕнеке тытса ларчĕ çеç — пӳлĕме кӳршĕ касра пурăнакан Зина кĕрсе тăчĕ. Аллинче вĕр-çĕнĕ пысăк чăматан.

— Ырă кун пултăр сана, Ленукăм! Ну, мĕнле, эсĕ хатĕр-и?

Лена Зина çине хурлăхлă куçĕсемпе пăхса илчĕ.

— Каçар та мана, Зина, анчах эпĕ хулана каяс мар тетĕп. Пирĕн анне чирлесе ӳкрĕ, халĕ кăна ăна больницăна ăсатса хăвартăмăр.

— Ой, Лена! Мĕнле-ха вара пирĕн ĕмĕтсем?..

— Пĕлместĕп, Зина.

— Тен… тен, çавах та пыратăн? Ну мĕн тума пултарăн-ха эсĕ, вăл çавах больницăра вĕт. Тата пирĕн, çамрăксен, ваттисене пăхса тăмалли çук ĕнтĕ.

— Çук, Зина, эпĕ ялах юлатăп.

— Ну, хăвăнне ху пĕл, анчах кайран ӳкĕнмелле ан пултăр, Лена.

Кăмăлсăрланнă Зина, мăн чăматанне йăтса, алăка хыттăн шалтлаттарсах тухса кайрĕ.

Зина тухса кайсан, Лена чăтса тăраймарĕ, сарса хунă вырăн çине выртрĕ те чылайччен чарăнмасăр ĕсĕклерĕ. Кĕçĕр çĕрĕпех çывăрман хĕрача макăрнипе вăйĕ пĕтсе килнине сисрĕ, вара мĕнле выртнă, çаплипех ним туйми çывăрса кайрĕ.

Хĕр вăраннă çĕре вăхăт каç еннелле сулăннăччĕ ĕнтĕ. Лена хыпалансах вырăн çинчен сиксе тăчĕ те килкартине чупса тухрĕ. Ăна кăшăлах какалакан чăхăсем, выçса кайнă икĕ сысна çури сырса илчĕç. Лена аванмарланса кайрĕ. Вăл, хăвăртрах пӳлĕме кĕрсе, сысна çурисем валли хатĕрленĕ апата валашкана пушатрĕ, чăххисене сарайĕнчи михĕрен тулă илсе çĕре сапса пачĕ.

Сысна çурисем нăриклете-нăриклете валашкари апата пĕр-пĕринпе ăмăртсах чаплаттарма пуçларĕç, чăххисем те хыпалансах пĕсехисене тултарчĕç.

— Сыснасене çитеретĕн-и-ха, хĕрĕм?

Лена шартах сикрĕ, вăл сасă еннелле çаврăнса тăчĕ.

— Ой, Лисук кинемей, эсир килнĕ тем?

— Эпе-ха, хĕрĕм. Таиç кине пульницăна чиперех илсе çитертĕр-и?

— Чиперехчĕ-ха.. Илсе юлчĕç.

Лена вăрăммăн хашлатса сывласа илчĕ.

— Питех ан хуçăл-ха, хĕрĕм, кин сывалатех ак, сывалма кирлех. Пĕлтĕр çапла эпĕ хам, эсĕ хăв та астăватăн пулĕ-ха, вилес пек чирлерĕм вĕт. Текех кун çути куратăп тесе шутламанччĕ, сыватрĕç вĕт тухтăрсем, вилĕм аллинчен тенĕ пек туртса илчĕç те халĕ ак чип-чиперех таплаттарса çӳретĕп. Кун пекех пулсан, тепĕр çирĕм çул ним мар ирттеретĕп.

— Пурăнмалла çав, кинемей. Çирĕм, вăтăр çул пурăнмалла.

— Тавтапуçах çав тухтăрсене, — Ленăна илтмесĕр малалла калаçрĕ кинемей, — ĕлĕкхи вăхăтра пулсан, тахçанах урасене тăсса хумалла.

Ырă кăмăллă кинемей тем вăхăтчен шăкăлтатса тăчĕ, унтан ерипен килĕ еннелле тухса лăкăштатрĕ.

 

* * *

Пĕр тĕллевсĕр виçĕ кун иртсе кайрĕ. Çак кунсенче Лена район больницине темиçе те çитрĕ, анчах амăшне кураймарĕ. Ним тума пĕлмесĕр, кунĕн-çĕрĕн илемлĕ литература кĕнекисене вуласа вăхăта ирттерчĕ. Ираида Васильевна пырса кĕнĕ чухне те вăл кĕнеке умĕнче ларатчĕ.

— Сывă-и, Лена?

— Тавтапуç, чиперех-ха, Ираида Васильевна. Малалла иртсе ларăр.

Ираида Васильевна Ленăпа юнашар тенкел çине пырса ларчĕ.

— Ираида Васильевна! Анне мĕнле?

— Аннӳне эпир Шупашкарти больницăна леçрĕмĕр. Сываласса шансах тăратпăр, çавăнпа та, Лена, питех пăшăрханма кирлĕ мар.

— Тавтапуçах сире, Ираида Васильевна.

Ленăн çак ырă кăмăллă та ăслă çынпа чĕрине уçса калаçасси килчĕ. Вăл хăй умĕнче ларакан тĕксĕм кăвак куçлă, вырăссенни евĕр вăрăмрах сăмсаллă, илемлĕ сăн-питлĕ хĕрарăм çине пăхса илчĕ. Ираида Васильевна Лена хăйĕнпе калаçасшăн пулнине сисрĕ курăнать, вăл аллине хĕрача хулпуççийĕ çине ачашшăн хучĕ те унпа тăван йăмăкĕ пек çепĕççĕн калаçма пуçларĕ.

— Ну, каласа кăтарт, мĕнле пурăнатăн?

— Хăвăрах куратăр, Ираида Васильевна, ак çапла ирттеретĕп вăхăта. Кил-çурт тирпейлетĕп, выльăх-чĕрлĕх пăхатăп. Анчах ак çакăнта, чĕрере, вырăнлă мар. Тем кăшлать, тем çиет унта, тупсăмне пĕлейместĕп. Анне чирлени те, тантăшран юлни те — пурте, пурте пĕрле пухăнчĕç пулмалла. Калăр-ха, Ираида Васильевна, мĕн тумалла? Камран канаш ыйтмалла?

— Лăплан-ха эсĕ, лăплан, — хĕре çурăмĕнчен лăпкаса илчĕ тухтăр, — чĕре хусканăвĕ кашниннех пулать вăл, Лена. Эпĕ хам ун пек чухне халăх хушшинче пулма тăрăшатăп. Пĕлетĕн-и, çывăх çынсем çумра чухне темĕнле йывăрлăх та, темĕнле хуйхă та çăмăлланнă пек туйăнать, пурнăç тĕллевне те ытларах ăнланатăн. Çапла, Лена. Аннӳ сирĕн фермăра ĕçленĕччĕ-и-ха?

— Фермăра, чĕпĕсем патĕнче, — хаш-ш сывласа илчĕ хĕрача.

Ят:
Хăвăр шухăша çырса пĕлтерĕр:

Ă ă Ĕ ĕ Ç ç Ÿ ÿ Ӳ ӳ « ... » —

Хаклав:

Шухăшĕ: --...вăйсăр...мухтамаллах   мар...вăйлă
Чĕлхе илемлĕхĕ: --...илемсĕр...чаплах   мар...илемлĕ
Содержанийĕ: --...ăшах...вăтам...тарăн