Ҫӗнтерӳ кунӗ — ҫулталӑкри чи пӗлтерӗшлӗ уяв. Шел те, ветерансен йышӗ ҫулсерен чакса пырать. Вӑрҫӑ вут-ҫулӑмӗ витӗр тухнӑ, фашистсемпе куҫа-куҫӑн тӑрса ҫапӑҫнӑ паттӑрсен йышӗ питӗ сахал. Халӗ Ҫӗнтерӳ парадне хутшӑнакан ветерансенчен чылайӑшӗ — вӑрҫӑ «хӳрине» лекнӗ салтаксем.
Пирӗн ялта пӗр ветеран та юлмарӗ. Шел питӗ… Пӗчченех пурӑнатчӗ вӑл. Арӑмӗ вилчӗ. Ачи-пӑчи пур-ха, анчах ватӑскере, ӑспа кӑштах арпашӑнма пуҫланӑскере нихӑшӗ те пӑхмарӗ. Пачах пӑхмарӗҫ теме ҫук-ха. Хамӑр ялтах пурӑнакан ывӑлӗн ҫемйи кашни кун пырса ҫӳретчӗ, апат пӗҫерсе паратчӗ.
More...
Тӳрех палӑртса хӑварам — ку статьяпа эп чӑвашлӑхшӑн ҫунакансене, тӑван чӗлхин хӑватне ӳстерес тӗлӗшпе тӑрмашакансене пӗрре те сектантсем тесе каласшӑн мар, ҫак сӑмахӑн сивлек сӗмне пӗрре те вӗсем ҫине сарасшӑн мар.
Чи малтанах «секта» тата «сектант» пӗлтерӗшӗсене уҫӑмлатар. Тӗп ӑнлавӗ, паллах, тӗнпе ҫыхӑннӑ. Секта тесе пӗр-пӗр тӗнрен пайланса тухнӑ вӗренӗве калаҫҫӗ. Хӑй сӑмахӗ те латинла secare-рен пулнӑ, чӑвашла вӑл «кас(ӑлса тух), пайла(нса тух)» куҫать. Кӗскен каласан тӗнӗн тӗп вӗренӗвӗпе килӗшсех тӑмансен ушкӑнӗ, тӗп вӗренӗве улшӑнусем кӗртнӗ ушкӑн.
Февралӗн 25-мӗшӗнче Вӑрман-Ҫӗктер ял тӑрӑхӗнче Станъял ялӗнчи "Чемен картишӗн" этнопаркӗнче хӗле пӗрремӗш хут ӑсатрӗҫ.
Уява ял тӑрӑхӗнчи 16 ялтан 14 ял хастарӗсем хутшӑнчӗҫ. Кашни ял ҫӑварни карчӑкки туса хатӗрлерӗҫ, кил-картишӗсене юртан тасатса хурансем ҫакса ячӗҫ, сӗтелсем ҫине тӗрлӗрен икерчӗсем, апат-ҫимӗҫ хатӗрлерӗҫ. Атӑлъялтан уява 20 ытла ҫын хутшӑнчӗ. Лилия Матюшкинӑпа Ирина Перлова ҫӗрулми шуратса хуранта шаркку пӗҫерчӗҫ, Людмила Семенова чей вӗретрӗ. Тамара Шаплина вара хӑнасене кӑмпа икерчипе сӑйларӗ, Алевтина Романова вара "кӗлчечек" икерчӗ хатӗрленӗ.
Паян — Ҫӑварни эрнин юлашки кунӗ. Каҫару ыйтмалли вырсарникун тесе паян пӗр-пӗрин патне шӑнкӑравлаҫҫӗ, тӗрлӗ открытка ӑсатаҫҫӗ, СМС-ҫыру вӗҫтереҫҫӗ. Пӗрне-пӗри ҫулталӑкӗпе кӳрентеретпӗр те кайран, пӗр кун, пӗрне кура тепри каҫару ыйтатпӑр.
Каҫару ыйтма пӗлни лайӑх пулӗ-ха. Анчах ҫав сӑмахра чунтан ӳкӗнни чӗрне хури чухлӗ те пур-ши? Ҫук пек туйӑнать.
Кӳрентерни тенӗрен... Мӗншӗн-ха эпир пӗрне-пӗри кӳрентеретпӗр, кӳренетпӗр? Сӑнанӑ тӑрӑх, чи йывӑр кӳрентерекенсем — ҫывӑх ҫынсем: мӑшӑр, ача-пӑча, тӑвансем, тус-юлташ тесе шухӑшласа пурӑннӑ ҫынсем.
Эх, Ҫӑварни, Ҫӑварни! Вӑрӑм хӗл вӗҫленчӗ те, ҫуркунне хуҫаланма тытӑнать. Ҫак вӑхӑтра чылай ялта хӗле ӑсатаҫҫӗ. Хӑш-пӗр тӑрӑхра ҫак йӑлана ячӗшӗн кӑна ирттереҫҫӗ. Ара, халӗ ҫынсем килтен тухма ӳркенеҫҫӗ, телевизор умӗнчен хӑпаймаҫҫӗ.
Нумаях пулмасть Трак енче, эпӗ ҫуралса ӳснӗ ялта, халӑх пӗрле пухӑнса хӗле ӑсатрӗ. Хальхинче чӑнах та тӗлӗнтӗм. Мӗншӗн тетӗр-и? Унччен ҫынсем унашкал мероприятие ытлах тухмастчӗҫ. Ҫӗнӗ ҫул-и, Кӑшарни-и — пӗрмай пӗр ҫынсемех, пӗр пиллӗкӗн-улттӑн, тухатчӗҫ.
Паян пӗрремӗш хут Пичет кунне уявланӑ мероприятие хутшӑнтӑм. Унччен те, паян та, унта мана чӗнменччӗ те, вӑл мӗнле иртнине халиччен хам куҫпа курманччӗ, хам хӑлхапа илтменччӗ. Паян вара пырса ҫитме май пулчӗ. Тепӗр тесен, хама та калем ӑсти тесе хаклама пулать-ҫке. Енчен те Мускаври тӳре-шара пирӗн сайта МИХ пек регистрацилеме хирӗҫ пулмасан (хутсене ярса парса) хам та малашне ют ҫын пек унта пулмӑп ӗнтӗ.
Чи малтан мана мӗн тӗлӗнтерчӗ-ха? Ӑна Раҫҫей пичечӗн (кӑрлачӑн 13-мӗшӗ) тата Чӑваш пичечӗн (кӑрлачӑн 19-мӗшӗ) кунӗсене халалланӑ пулин те чӑваш чӗлхи пач та курӑнмарӗ.
7 января 2016 года в Чебоксарах отпраздновали Сурхури.
Вот, что говорится о нём в Чувашской энциклопедии (в сокращении):
«Сурхури – в традиционном обрядовом календаре чувашей праздник, связанный с зимним солнцестоянием. Входит в круг новогодней обрядности. Представляет собой комплекс ритуальных действий – гаданий и благопожеланий на предстоящий год. Связан с земледельческой и животноводческой деятельностью. Главные участники – дети и молодёжь.
Кӑрлачӑн 7-мӗшӗнче Чӑваш наци культурин «Сӑвар» фончӗ йӑлана кӗнӗ тӑрӑх 15 хут Сурхури уявне ирттерчӗ. Унта чӑвашлӑха аталантаракан чылай ҫын пухӑнчӗ — ваттисем те, ҫамрӑккисем те пулчӗҫ. Эпир вара сире ҫак уявра янранӑ сӑмахсемпе тата юрӑсемпе паллаштарас тетпӗр.
Сурхури — авалхи чӑваш уявӗ. Ӗлӗкрех ӑна хӗлле кун ӳсме пуҫласан ирттернӗ. Сурхурие ытларах яш-кӗрӗм, ача-пӑча хутшӑннӑ. Сурхури ирттерме ятарласа пӗр киле пуҫтарӑннӑ. Килтен киле пуҫтарнӑ апат-ҫимӗҫрен, сӑраран, тӗрлӗ апатран сӗтелҫи майланӑ.
Сурхури… Темиҫе ҫул каялла ҫак уява пирӗн ялта анлӑ паллӑ тӑватчӗҫ. Шел те, халӗ ку уяв манӑҫса пырать. Эпир ача чухне ҫветке чупаттӑмӑр. Аслисем те тӗрлӗ тум тӑхӑнса килӗрен ҫӳресе пӑрҫа сапалатчӗҫ. Эх, интереслӗччӗ мӗн тери! Хӑшӗ-пӗри сурхури ачисене кӗртес мар тесе алӑка питӗретчӗ. Урамра тӗл пулнӑ ҫынсене юр ӑшне чӑмтараттӑмӑр. Пӗррехинче ҫветке супса чутах шар кураттӑмӑр. Ун чухнехи пӑтӑрмаха аса илме кӑмӑллӑ мар та, ҫапах каласа кӑтартам. Хамӑр урам ачисем пуҫтарӑнтӑмӑр та пит-куҫа капрон чӑлхапа хупласа, тӑлӑп-пальто, ҫӑмат тӑхӑнса килӗрен кайрӑмӑр.
Кӑҫал Ҫӗнӗ ҫул хыҫҫӑн 8 кун канатпӑр. 31-мӗшӗнче те ӗҫлеместпӗр. Ҫапла майпа канмалли кун 9-а ҫитет. Хӗлле ҫавӑн чухлех канмалла-и? Тен, ку кунсене ҫуркуннене, пахчара тӑрмашкӑн вӑхӑталла, куҫармалла? Ку ыйтсем тавра нумайӑшӗ калаҫать. Пӗрисен шухӑшӗпе, хӗлле ҫынсене 10 кун кантарма кирлӗ мар. Пахчара ӗҫ ҫук, ҫавӑнпа килте ларса йӑлӑхтарать имӗш. Теприсем вара Ҫӗнӗ ҫул хыҫҫӑн сывлӑш ҫавӑрса яма, тӑраниччен ҫывӑрма хирӗҫ мар.
Паллах, хӗлле канни усӑллӑ. Ку вӑхӑтра ачасем каникула каяҫҫӗ.
+14.3 °C
