Çĕрĕллĕ хура кушак
— Ма хăрамалла-ши?.. Хăратăн хальхи халăха. Вун-вун йывăçа так ахалех касса пăрахсан та çӳç пĕрчийĕ те йăшăлтатса илес çук вĕсвн,
— Хăрамалли тĕшмĕшлĕх пур çав, — тути çине хĕрес хыврĕ хĕрарăм.
— Астăватăр ĕнтĕ, тăхăр вуннăмĕш çулсен пуçламăшĕнче укçана йӳнетсе ячĕç. Патшалăхăн чи пысăк намăссăрлăхĕ пулчĕ ку. Миллион-миллион çын пĕр самантрах чухăнлăха кĕрсе ӳкрĕ. Нумайăшĕ чăтаймарĕ йăтăнса аннă çак йывăр çĕклеме. Аре, ăçтан ĕнтĕ чăтăн: вун-вун çул пуçтарнă укçа туалет хутне куçрĕ-ха та. Нейрохирургинче пĕр пенсионер сипленетчĕ. Хушамачĕ те Евалкин, те Ерагинччĕ — ниепле аса кăлараймастăп. Ятне-шывне вара тупăка кĕрсе выртсан та манăçтарас çук. Мĕншĕн тесен Ельцинăнни пекчĕ — Пурис Николайчă. Çапла, çапла, ан тĕлĕнĕр. Вăт çакскерĕн аллă-утмăл пин таранах пулнă теççĕ перекет банкĕнче. Çын каланине малтан ĕненмен вăл. Радио хыпарланине илтсен тин шуралса-кăвакарса кайнă тет. Каçхине вара чăтайман — çăкаран çакăннă. Вăспати ĕнтĕ, ай тур-тур, — хĕрарăм сылтăм аллине çĕклерĕ, çăка еннелле тытса виçĕ хутчен хĕрес хыврĕ.
— Хăтарса хăварайнă-и?. Пăявне касса яма ĕлкĕрнĕ-и? — малалла мĕн пулнине пĕлес тесе хыпаланса ыйтрĕ Михайлов.
— Вăхăтлă ĕлкĕрнĕ, çăлса хăварнă. Анчах малтанхи шая сиплесе çитереймен ăна. Урмăшнăскере психбольницăна ăсатнă терĕç. Унтан тухайман пулĕ Пурис Николайчă. Халĕ пĕлместĕп ĕнтĕ, интересленмен, — çăвар кĕтессине тутăр вĕçĕпе шăлкаларĕ санитарка. — Çак ĕç иртсессĕн çăка тураттисем, чи малтан аялтисем, хăрма тытăнчĕç. Виçĕ çултан тăнч типсе ларчĕ. Камăн алли çĕклентĕр çакăн хыççăн. Тĕлĕнмелле вĕт?
— Питĕ, — терĕ Леонтий. — Çăхансем хăрамаççĕ ав. Чанасем те чанкăлтатсах лараççĕ.
Калаçăва малалла тăсасси пулмарĕ. Пĕтĕм тавралăха хăйĕн шавĕпе пусарса, çăка çинчи чанасене çуйхатса картишне "КамАЗ" автомашина кĕмсĕртетсе кĕчĕ. Хыçĕнче — васкавлă пулăшу машини. "Çыхăсем çине кĕрсе кайĕç-и ĕнтĕ кусем", — тесе санитарка пĕрремĕш хута васкарĕ. Вăл пăшăрханни кăлăхах пулчĕ — "КамАЗ" балкон тĕлне çитмерĕ, крыльцапа çуммăн чарăнчĕ. Кабинăран тĕ-ĕреклĕ арçын тухрĕ. Кузов çинче те арçын пуçĕ курăнчĕ. Ку этем анмарĕ, тимĕр кузовăн хĕррине ларчĕ. Васкавлă пулăшу машининче виççĕн пулчĕç. Шурă халат тăхăннăскерсем платна кĕлеткеллĕ арçынпа пĕрле пульницана кĕчĕç.
Леонтий Андреевич та балконран кĕчĕ. Кăнтăрлахи уколсене тутарнă хыççăн балкон çине каялла таврăнчĕ. "КамАЗ" мĕн тĕллевпе килнине ниепле те тĕшмĕртеймерĕ-ха вăл. Çапах та темскер пулнине ăнланчĕ. Çакна врачсем, ахаль тумлă çынсем унталла-кунталла чупкалани те çирĕплетрĕ. Тепĕр çур сехетрен, "КамАЗа" хирĕçле çулпа автокран балкон тĕлнерех çитсе чарăнсан, пĕтĕмпех уçăмланчĕ: икĕ урине те пакăлчак тĕлĕнчен хуçнă çав тери пысăк хапаллă арçынна нейрохирурги уйрăмне балкон урлă вырнаçтарасшăн иккен. Çавăнпа автокран илсе килнĕ.
— Йатса кĕме ниепле те май çукчĕ-шим вара? — çумне пырса тăнă шакла пуçлă арçынран ыйтрĕ Михайлов.
— Лифтера тупнă пулсан калаçу та çукчĕ — илсе кĕретчĕçех. Лифт ĕçлемен чухне мĕн тăрмашни — тăваттăмĕш хута пур пĕр илсе çитерейместчĕç. Икĕ метра яхăн çӳллĕш, икĕ центнер таякан тушкана картлашкапа ăçтан ĕнтĕ йăтса хăпарăн. Яппунсенни пек "Сумоистсен" ăмăртăвне хутшăнма килнĕ тет-и вăл Уçкут хулинчен. Тренировка вăхăтĕнче ăнăçсăр хаплатса ӳкнĕ. Латнă шăллĕн тăванĕсем пур ку пульницара, унсăрăн киттеччĕ юмахри пек великана, нихăш пульница та йышăнмастчĕ капашсăр улăпа. "Скорăй" алăкĕнчен те кĕртеймен ăна, — татти-сыпписĕр талтăртаттарать тем те пĕлекен шакла пуç. — Атя тăваттăмĕш хута, унтан шеп курăнать мĕн хăтланни. Тен, пулăшу та кирлĕ. Хотя каталкăпа усă курсан çын алли пит кирлех те мар-тăр-ха.
Хăпарчĕç. Кунта лăк тулли халăх. Цирк курма пуçтарăннă тейĕн. Пĕр тесен унтан каях та мар ĕнтĕ. Ара, сусăрланнă çынна "КамАЗпа" илсе килнине, кранпа çĕклесе тӳрех тăваттăмĕш хута хăпартнине ăçта курайăн, ăçта кăтартĕç?
— Шел, укçасăрах, песплатнах кураççĕ ĕнтĕ ку номере, — тет шакла пуç çăвар тулли тимĕр шăлĕсене йĕлпĕртерсе.
Çынсем килсех тăнипе балкон çине тухасси пулмарĕ. Кам кăна çук тата? Хунар пек çуталса тăракан кăвак куçлисем, гипсланă мăйлисем, алăллисем, ураллисем... Утма пултаракан пур пациент та тухнă-тăр палатăсенчен. Вĕсен хушшинче журналта пĕрле еçленĕ Виктор Гусева та курчĕ Леонтий. Лешĕ те асăрхарĕ. "Кайран кĕрсе тух. Вун пиллĕкмĕш палата", — терĕ çынсен пуçĕсем урлах. Килĕшнине систерсе Михайлов аллине çĕклерĕ.
Сестрасем, врачсем пациентсене саланма, палатăсене кĕме пусахлама тытăнчĕç. "Ан кансĕрлĕр ĕç тума! Саланăр!" — теççĕ. Хăшне-пĕрне, итлеменнисене, хулĕсенчен тытсах палатисене илсе каяççĕ. Çапла хăршаланса тăни усăсăррине туйса Михайлов пĕрремĕш хута анчĕ, урама тухрĕ. Кунта та çăвар карса тăракансем нумаййăн. Хурăнсен хушшинчи саксенче пушă вырăнсем çук-ши тесе тĕп эколог ун-кун пăхкаларĕ. Пурне те йышăнса пĕтернине курсан çывăхри хурăн çумне çурăмĕпе тĕршĕнчĕ.
Кузоври çынна тăваттăмĕш хута "эвакуацилеме" хатĕрлесе çитерчĕç пулмалла: кун пирки иккĕн-виççĕн, аллисене сулкаласа, крановщика тата балкон çинчи арçын тухтăрсене пĕлтерчĕç. Автокран кĕттермерĕ, мĕкĕрленсе илчĕ те троссене карăнтарчĕ, ăна кĕскетсе пырса чиркӳнни пек сарлака алăк çине вырттарнă, ан ӳктĕр тесе вĕренпе урлă та пирлĕ çыхнă Усть-Кут çыннине çĕклеме тытăнчĕ. Унтан та кунтан "эдвай, тавай" тесе кăшкăрма тытăнчĕç. Йĕри-тавра тĕрлĕ саслă шав тăрать. Пурте пуçĕсене каçăртнă. Пульница картишне тем шыраса кĕнĕ анчăксем те тăп чарăнчĕç. Кучĕсем çине ларса, хăпарса пыракан чĕрĕ груз çине тĕлĕнсе тинкерчĕç. Улăп тăпри пек çĕкленсе тăракан пысăк хырăмлă этем виççĕмĕш хутăн балконĕ тĕлне çитсен, трос çекĕлĕнчен тыттарнă пăява те çирĕпех çыхман вара, алăк сулахай еннелле лăстăр-р! чалăшрĕ. Урамра тăракансем, тукмакпа çапнăн, лачăр-р! кукленчĕç, хĕрарăмсем ахлатса ячĕç. Йытăсем нăй-нăй турĕç, пуçĕсене пăркаларĕç. Çурçĕр енчен çил ачисем вăшăлтатса килчĕç, хурăнсен çинчи юлашки çулçăсене вăтăрса илсе малалла вирхĕнчĕç. Алăкăн чалăшнă кĕтесĕнчен шыв шĕпĕртетсе анчĕ. Анчăксем çавăнтах çĕкленчĕç, çӳлтен мĕн шăпăртатса аннине шăршласа пĕлсен хăйсем те тĕм-тĕмеске кутне йĕпетрĕç.
— Айне ячĕ иккен шеремет ачи, — терĕ сак çинчи ватă карчăк.
— Ярăн... Хăвна çапла асаплантарса хăпартсан айна мар, пыршу-пакарту кутăнтан тухĕ, — терĕ çумĕнче лараканни.
Алăкпа та, ун çинче выртакан "сумоистпа" та кĕтменлĕхсем урăх пулмарĕç. Балконри арçынсем алăка çирĕппĕн ярса илчĕç те — "операци" вĕçленчĕ. Ваттисем сăхсăхрĕç, çамрăкраххисем лăх-лăх кулчĕç, анчăксем çухалчĕç. Тепĕр авăкран техника та тапранчĕ.
* * *
Тихий часра кăтăш пулса илетĕпех тенĕччĕ Леонтий Андреевич. Куçĕ умне Люба, паянхи пулăмсем пайăррăн килме тытăнсан ыйхă çулăхмарĕ, канлĕх авăрне çавăтса анмарĕ.
"Интереслĕ сюжетсем тупас тесен суда тата пульницана çеç каймалла, — тенĕччĕ журналта ĕçленĕ чух ăна тусĕ, яланах хавас кăмăл-туйăмлă Виктор Гусев. — Вĕсенче паянхи пурнăç та ал лаппи çинчи пек ярт курăнать". "Тĕрĕсех каланă вăл çакна, тĕрĕсех", — тесе Михайлов кравать çинчен тăчĕ. Гусев патне кайса килме тĕв турĕ. Сюжет шыраса статья çырма мар, — вăл, кунсеренех тупăнса тăрать-ха, — журналти хыпарсене пĕлме. Çитменнине администрацире ĕçлеме тытăннăранпа та курнăçман Викторпа.
Вун пиллĕкмĕш палатăна вăл наччасах тупрĕ. Гусев та хуп турттармасть иккен, юлташĕпе шашкăлла выляса ларать.
— Салам пултăр, шашист! — сылтăм аллине кăмăллăн тăсрĕ Леонтий.
— О-о! Тĕп эколог, салам! — çатăр-р çупăрларĕ Михайлова Гусев. — Лар, тусăм, лар. Кравать çинех лар. Пукансемпе чăн-чăн проблема ку пульницара. Ĕçтешсем килсен те калаçса ларма кăритура е балкон çине илсе тухма тивет.
Гусев вăййа малалла тăсмарĕ. Шăмăран ăсталанă шашкăсене ятарлă курупкана пуçтарса хучĕ те Михайлова хирĕç вырнаçрĕ, урисене тутарла хуçлатса ларчĕ.
— Сана, сăмах авăртма ухатаскере, кунта кичемех мар пулмалла? — йĕри-тавралла куçласа илчĕ Михайлов.
— Конешно кичем мар. Тăваттăн танах эпир, — аллине саркаласа хăлаçланчĕ Гусев. — Ĕнер пиллĕкĕнччĕ-ха, паян Коçчăна кăларчĕç. Эсĕ ăна пĕлме тивĕç. Хоккейла лайăх вылятчĕ "Соколра".
— Петров-и?
— Çавă-çавă, Леонтий. Аллине ӳксе хуçнă та — кунта килнĕ. Самаях хухнă хăй. Эсĕ, авă, молодецă тăратăн. Наташа Королевăн Тарзанĕнчен те ирттеретĕн.
— Ну, танлаштартăн та...
— Юрĕ ĕнтĕ, ан кӳрен, — çулăмлă куçĕн çутине сӳнтерчĕ Гусев. — Хăш уйрăмра эсĕ, мĕн канăçсăрлантарать?
— Бронхит тылласа илчĕ. Çĕр çывăрайми пулнăччĕ. Халĕ самайланчĕ ĕнтĕ. Ӳслĕк те ытлашши аптратмасть, — терĕ Михайлов. — Хăв мĕнле, мĕн сиктерсе кăлартăн?
— Сиктерсе кăларасси мĕнĕ... Манăн инкекĕм раснарах, — йывăррăн хашлатрĕ Гусев. — Ментсем хĕнесе пĕтерчĕç. Çурăмпа аяксем кăн-кăвак. Ăçтан тапмаллине хăнăхса çитнĕ йĕксĕксем.
— Мĕнле асăрханаймарăн-ха? Кун пек историсене лекекен марччĕ-çке эс.
— Журнал кунне ирттерме района кайнăччĕ. Тĕл пулусем хыççăн, хăв та лайăх пĕлетĕн, аван хăналарĕç. Шуррине ĕçме пăрахни икĕ çул та, сăрапа çеç сăйланкаласа лартăм. Нимĕн те каламастăп, хăмлаллă сăран хĕмĕ пуçра кăшт пур ĕнтĕ, унсăрăн мар. Мана автобус-троллейбус чарăнăвĕнче антарса хăварчĕç те, ушкăнри ытти журналиста, артиста килĕсене леçме пĕчĕк автобус малалла кăлтăртатрĕ.
Вăт çапла хыттăн вашлаттарса пыратăп хытă çулпала. Плащ аркисем ик еннелле вĕлкĕшсе çеç пыраççĕ. Ара, вăхăт чылая кайнă, çурçĕр çитесси те инçе мар, аллине артист пек сулкаласах калаçать Виктор.
— Çурт патне çитме çĕр метр пек юлчĕ-ши, юлмарĕ-ши — тĕмсем хыçĕнчен тухнă виçĕ милиционер мана пӳлчĕç, чарса тăратрĕç. "Ăçта каятăн?" — теççĕ. "Киле", — тетĕп. "Мĕншĕн саркаланса утатăн?" — теççĕ мăнран хăпмасăр. "Эпĕ мĕнле утни сире мĕн ĕç", — тетĕп кусене. "Мĕн ĕç мар çав", — тет шăл витĕр пуканран кăшт çеç пысăкраххи, пĕрре туртса çапсан пĕр-ик çухрăма чикеленсе каймалла пĕчĕк кӳлепелли. Ытла та вĕтелсе кайрĕç, Леонтий, резина патак йăтса çӳрекенсем. Хăш-хăш чух мĕлкинчен хăраса айне ямарĕ-ши ку тетĕп аптранă енне. Çавăнпа ушкăнпа, иккĕн-виççĕн кĕшĕлтетсе çӳреççĕ те. Вăт çак мăкăлтăк: "Кун пек саркаланса утса усал шухăшлă çынсене привлекаешь, — тет. — Ĕçнĕ те пулмалла-ха, — тет. — Сăра шăрши виç метртан та персе тăрать", — тет. "Виçĕ километртан мар-и тата?" — терĕм тарăхăва тытса чараймасăр. "Пăх-ха эс, мĕнле сикет пирĕн каçхи кайăк, — терĕ çак мутаках. — Атя, ут, участокра палăртăпăр эсĕ кам иккенне", — тет. "Нимĕнле участока та каймастăп. Манăн киле çитмелле, — тетĕп. — Протокол çырмалли планăр тулман тăк, тытса чарăр çав çынна, вăл манран та вăйлăрах саркаланса пырать, тайкалана-тайкалана кайса усал шухăшлă çамрăксене привлекать тăвать", — тетĕп аслă çулпа урлă-пирлĕ пусса утакан арçын çине кăтартса. "Бомжсем интереслентермеççĕ пире, пире эсĕ, галстуклă çыннăмăр, эсĕ интерес кӳретĕн. Бомжран мĕн илен, штраф тӳлеме те укçи çук ун. Атя, атя, ут, турткаланса ан тăр", — тесе иккĕшĕ ик енчен, хулсенчен ярса тытрĕç. Виççĕмĕшĕ резина патаккипе çурăмран тĕке-тĕке пырать. Йоккăр-маккăр, чăтаймарăм хамран çапла кулнине. Рескă туртăнса вĕçерĕнтĕм те, уçă-тӳрĕ çулпала тапрăм-сикрĕм малалла. Çулла пулсан ура айĕнчен тусан тухса пымалла. Пĕлетĕн вĕт-ха, эпĕ хытă чупатăп. Çул урлă каçнă чух шуса ӳкмен пулсан тыттармастăмччĕ. Çав пĕтерчĕ. Тапса пĕтерчĕç вара. Шĕкĕр Турра, çăлăнса тухма мехел çитертĕм. Тӳрех пульницана кайрăм, унтан — министерствăна. Дежурствăри майора веçех каласа кăтартрăм. Тепĕр куннех тытса хупрĕç вĕсене. Кĕçех суд пулмалла. Юлташĕсем темиçе те килсе кайрĕç, "хам ӳксе аманнă" тесе показанине улăштарсан укçа пама та пулчĕç. Килĕшмерĕм. Чунăма темиçе пинле сутас килмерĕ. Тĕрĕс турăм тесе шутлатăп. Эсĕ мĕн калăн?
— Виктор, эсĕ яланах-тӳрĕлĕхпе палăрса тăнă. Малашне те çапла пул. Укçашăн сутăнакансем пирĕнсĕр те пайтах, — Гусевăн аллине хыттăн чăмăртарĕ Михайлов. — Пĕр япала çеç чунăма кăшлать: йытă хăйĕн хӳрине вараламасть теççĕ. Вараласан та çиелтен çеç. Эпĕ мĕн каласшăн пулнине ăнлантăн ĕнтĕ. Судьясем пирĕн таса алăллă мар. Укçа тесен, укçа сĕнсен хурана та шурă тăваççĕ. Вĕсене уйăхсерен икçĕр пин илмелле шалу туса парсан та лару-тăру ырă енне улшăнмĕ, тĕнче шайне лараймĕ. Ара, мĕн калаçни, виçĕ милиционера, пĕр хĕре гаража илсе кайса черетпе мăшкăлланăшăн, виçшер çуллăха çеç тĕрмене хупрĕç. Вăйлă вĕт, "маттур" вĕт пирĕн судьясем?» Ахаль çынна пулсан хупса лартатчĕç-ха пĕр вунă çула...
— Улăштарма хăтланса пăх. Çапах та эсĕ халь влаç, хула администрацийĕнче ĕçлетĕн, — терĕ Гусев, тутарла ларса хытса кайнă урине хуçлатă-хуçлата çемçетнĕ май.
— Мĕнле влаç эпĕ?! Тĕп эколог никам та мар унта. Ман сасса, эпĕ мĕн каланине итлесшĕн те мар пысăк портфеллисем. "Экологи бюджета кĕмĕл памасть, укçа çеç ыйтать, бюджета тăкак кӳрет", — тесе шухăшлаççĕ хăйсене тĕнче кăвапи вырăнне хуракан айванкка ертӳçĕсем. Эколори пирĕн пурнăçра капашсăр пысăк вырăн йышăннине пуçĕсене ниепле те шăнăçтарасшăн мар вĕсем. "Укçа туса юлас" шухăшпа çеç пурăнакан пуçа çу шăратса яни те усă кӳрессĕн туйăнмасть. Çапла вĕт? Мĕн шыв сыпнă пек чĕнместĕр? — палатăри тепĕр виçĕ ар çине кулараххăн пăхса ыйтрĕ Михайлов.
— Тĕрĕссине калатăр та, чĕнсе чăрмантарас килмест, — терĕ пуриншĕн те чӳрече патĕнчи кравать çинче выртакан арçын.
— Балкон çине тухса мăкăрлантарса ярар мар-и? — терĕ Гусев, спорт костюмĕн кĕсйине хыпаласа.
— Уçăлмалла тухма юрать. Туртасса вара пĕччен паклаттарăн, — пысăк ĕç тунă хыççăнхи пек стайлăн каларĕ Леонтий.
— Мĕн, пăрахрăн-им? — тĕлĕнчĕ Виктор. — Манран та нумайрах, пăравус пекех тĕтĕм кăлараттăнччĕ-çке?
— Тин çеç-ха пăрахни. Тĕлĕкре вара çаплах мăкăрлантаратăп. Вăранса каятăп та, "Тав Турра, ку тĕлĕкре кăна иккен-ха" тетĕп хĕпĕртесе.
— Журналтан кайни çулталăк çеç, пурнăçунти улшăнăву — ай-яй-яй! — терĕ Гусев тата та тĕлĕнереххĕн. — Сигарет туртма пăрахнă, сухал ӳстерсе янă... Чăн-чăн геолог тейĕн сана халь. Пĕр тесен журналистсен хушшинче те сухаллисем çук мар-ха.
Кĕрхи çанталăк вылянчăк çав. Ир кӳлĕм хĕвел курăнкаласа илнĕччĕ, самаях ăшăччĕ. Халĕ пĕтĕмпех улшăннă: тӳпене хура пĕлĕтсем карса илнĕ, сулхăн çил чăрсăрланнă, хурăн вуллисене пĕр шелсĕр çатăлтаттарать, юлнă пек вĕтĕ çулçăсене тăпăлтарса ывăтать, çĕр çине ӳкнисене кустара-кустара каять. Каç чатăрĕ аннă ĕнтĕ. Йывăçсен хĕррипе лартса тухнă тимĕр юпасен çинчи хунарсем кĕç-вĕç çуталса каймалла. Апла пулин те шар тĕттĕм темелле мар картишĕнче. Палатăсен чӳречисенчен тухакан çутă таврана ырă сĕм парать.
— Çак хурăнсем питех те кăмăла ларчĕç манăнне, — тивертнĕ сигаретне çăвартан кăлармасăр йывăçсем еннелле пуçне сĕлтрĕ Виктор.
— Вĕсем пирки тĕрленчĕк çырас шухăшăм та пур-ха. Ячĕ хатĕр ĕнтĕ
— "Шурă, шурă çичĕ хурăн. Пĕри Шура Петрова". Мĕнле пек? Аван вĕт?
— Аван. Эпĕ ăна, варринчине, Селиме ят парасшăнччĕ...
— Э-э, тусăм. Пурнăçран юлнă эс, — Леонтий каласа пĕтерессине кĕтмерĕ Виктор. — Селиме — отсталый персонаж. Паянхи пурнăçпа килĕшĕнсе тăраймасть. Шура вăт — крутă! Чăнкă теççĕ-и-ха елчĕксем. Шура пекех расна, хăйне евĕрлĕ çак хурăн. Йăрăс кӳлепийĕ те, кăпăш-кăпăш çӳçĕ те, мăкăнь пек чечен пичĕ-куçĕ те пĕр гармонире, пĕр кĕвĕлĕхре. Çак пирĕшти хурăнăн пурте пур: Шурăнни пек тĕветкеллĕх те, вăтанчăклăх та, сапăрлăх та, ĕлккенлĕх те, мăн кăмăллăх та, вăйсăрлăх та, çăмăлттайлăх та, черченлĕх те, вĕçкĕнлĕх те, вылянчăклăх та, хăйне юратаслăх та, хăйне юраттараслăх та...
Шухăшсем
What if your website chuvash...
Did you know that your website ch...
Прочитал от и до...
Your website, chuvash...
What if your website chuvash...
Your website, chuvash...
Elegir el mejor financiamiento inmediato...
Are you making the most of the potential...
What if your website chuvash...
Чăн чăнах та, сатира туйăмĕ Л...