Кăра çилсем. Иккĕмĕш кĕнеке
— Совет влаçĕнне тĕкне çăлмалла мар, пуçне татмалла. Кусем, Каюра пеккисем, эрех кӳпсе тултарнă та пăртакшарăн тĕкне çăлса хăтланаççĕ, коммунистсем сыхă тăччăр тенĕ пек.
— Епле апла? Ку пăлхав тĕрĕс мар-и апла?
— Тĕрĕс мар. Хăвăн пăшална эсĕ халĕ кураймăн, вăл хăй вăхăтне кĕтсе выртать.
— Вара?
— Вара, тен, сан аллуна та лекĕ.
— Халĕ мĕн тумалла вара, алла хире-хирĕç тытса лармалла-им? — хĕрсех кайрĕ Энтри.
— Мĕншĕн хире-хирĕç тытса ларас? Хăвăн тĕп сакайне кай та пĕкĕнсе лар.
— Ăçтан пĕлетĕн эсĕ? — пăшăлтатрĕ хăна.
— Эсĕ пĕр-пĕччен мар, ăнах пĕлетпĕр ĕнтĕ. Акă мĕн, халĕ эсĕ çынсен куçне ан курăн. Сана халь палламалла та мар, упа пек çăмланса кайнă.
— Апла, апла, — сиввĕн каларĕ Энтри, алăк еннелле çаврăнса.
— Итле-ха, мĕн ятлăччĕ çак эс, Ямшăк Михалин пӳртне кăтартса хăвар, шăннă çинчен вут тĕртсе аллисене ăшăтчăр.
Энтри кĕске ăсне питĕ чаплă шухăш çутатса янăн туйăнчĕ. Нимĕн те чĕнмерĕ вăл, Варлам çурăмне пуç тайрĕ те тухса чупрĕ. Хапхаран тухсанах ăна килнĕ çынсем сырса илчĕç.
— Сухал, эсĕ кунтисем-и?
— Кунти мар! — пурте илтмелле каларĕ Энтри, унтан ерипен хушса хучĕ. — Анчах пурне те паллатăп.
— Камунсене кăтарт!
— Мĕншĕн кăтартас мар? Хавас! Ав лере пĕр кивĕ çурт ларать. Вăл Ямшăк Михали çурчĕ.
— Хăй ăçта?
— Хĕрлĕ çарта, арăмĕ коммунистсем майлă.
— Краççын туп! — терĕ типшĕмми.
Çынсенчен пытанса пурăнакан ирсĕр чуна ирĕке тухнă пек туйăнчĕ. Вал хăйсен лавккине вĕçсе кĕчĕ, краççын илсе тухрĕ те Михаля пӳрчĕ патнелле вирхĕнчĕ, кантăк умĕнчен чупса иртнĕ чух пӳртре Михаля арăмĕ чупкаласа çӳренине курчĕ.
— Алăкне çапса лартăр! — хушрĕ вăл.
Пĕри алăка урлă пĕр хăма çапрĕ, Энтри краççына пӳрт çине чашкăнтарчĕ те чĕртсе ячĕ. Вут ташла-ташла пĕренесем тăрăх хăпарчĕ, вăрăм чĕлхисемпе пӳрт çинчи улăма çулама пуçларĕ.
Вут пĕтĕм пӳрте хыпса илчĕ. Питĕ хисеплĕ ĕç тунă пек, Энтри, пушă краççын савăтне сулкаласа, ерипен урампа утрĕ.
— Пушар! — яла хăрушă хыпар сарăлчĕ.
Урама çынсем сиксе тухрĕç. Хурал пӳрчĕн сарайне темиçен чупса кĕчĕç, пакурсем илсе чупма пикенчĕç, анчах вĕсене килнĕ кулаксем саламатпа çапса салатрĕç.
Хĕрарăмсем витресем йăтса чупкалама пуçларĕç, Наçтук аппа та витре çĕклесе чупать. Çакна курса, Энтрин хура чунĕ урса кайрĕ, вăл киле кĕрсе виçĕ юплĕ тимĕр сенĕк çĕклесе тухрĕ те Наçтук хыççăн вирхĕнчĕ.
— Халăх, çăлăр! — Наçтук халăх патнелле чупма тăчĕ, анчах пĕр кулак ун умĕнче лашине чĕвен тăратрĕ. Наçтук тăкăрлăкалла çаврăнчĕ те аслă çул çине чупса тухрĕ. Каялла çаврăнса пăхма та хăрать, хăй хыçĕнчех Энтри хашкаса чупса пырать. Кунта Наçтук пурнăçĕ хăрушă татăлнă пулĕччĕ, анчах çак самантра сиккипе виçĕ юланут вĕçтерсе килни курăнчĕ. Таркăн салтак сасартăк çул хĕррипе тăсăлса пыракан тарăн çырмана сикрĕ те вĕтлĕхре курăнми пулчĕ.
— Наçтук, ялта мĕскер? — ыйтрĕ чи малтан çитнĕ Шерхулла.
— Кулаксем! — тесе çухăрчĕ те макăрса ячĕ Наçтук
— Халех! — Шерхулла йĕнер пускăчĕ çине тăрса çĕкленчĕ, яла çил пек кĕрсе кайрĕ. Ун хыççăн юланутлă Макçипе Изотов вĕçсе кĕчĕç. Хăвалăх çулĕпе те икĕ юланут вирхĕнсе тухрĕ, малта пыракан Улангин йывăçсем çинчен пас татăлса ӳкмелле шăхăрса ячĕ.
Урамри çынсем, Йĕлмекассинче те вăрçă пынинчен шалт тĕлĕнсе, пĕр çĕре кĕпĕрленнĕ, пуçĕсем çине татăкăн-татăкăн тĕтĕм ӳксен те пĕр хускалмасăр тăраççĕ.
— Сӳнтерес пулать! — тесе Изотов лашине ялкăшакан çурт еннелле чуптарчĕ.
Шерхуллапа Станук Макçи тепĕр урампа вĕçсе каяс пек хăвăрт пычĕç. Хамит тимĕр кăвак лашаран тăрса юласшăн пулмарĕ. Ялтан тухнă çĕрте аслă çулпа юланутлă этем сиктерсе пыни, айккинелле каякан сукмак тăрăх сенĕк йăтнă çын чупни курăнчĕ.
— Кас! — кăшкăрса каларĕ Макçие Шерхулла, çуран çын çине хĕçĕпе кăтартса.
Макçи, чĕлпĕртен пĕтĕм вăйĕпе туртса, Хамите чарчĕ те сукмак çине кăларчĕ. Лаша сиккипе сиксе пычĕ, сенĕклĕ мĕштĕркке çынна хăваласа çитрĕ, иртсе каяс чухне Макçи ăна пуçĕ урлă хĕçпе сулчĕ, пăхса та тăмарĕ, Хамите каялла çавăрчĕ. Халиччен чăхха та хĕрхенсе пусакан Макçишĕн çынна вĕлерме питĕ йывăр пулчĕ, чĕрине çӳçентерсе ячĕ, анчах вăл Улангин Йĕлмекассинче те вăрçă алхасма пултарни çинчен калаçнине аса илчĕ те хăйне тĕрĕс çын шутне кĕртрĕ.
Вăл, аслă çул çине тухсан, Шерхулла тимĕр кăвак лашипе юнашар тепĕр лаша çавăтса килнине курчĕ.
— Мана питĕ вăйлă та самăр кулак лекрĕ, пăшалпа переймерĕ, кӳпчекĕпе çапса ӳкерме хăтланчĕ. Эпĕ ăна хĕçпе пилĕкĕнчен патăм. Ай, пысăк рехмет Уланкă туса! Вăл пире вĕрентсе пыман пулсан, мĕн пулса иртетчĕ-ши Йĕлмекассинче? Кулаксем мĕн чухлĕ çын вĕлеретчĕç, яла çунтарса яратчĕç пулĕ...
Макçи, пуçне усса, шухăша кайса пычĕ, Хамит хартлатса сиксен кăна урамра кулаксен виллисем выртнине асăрхарĕ.
Тĕттĕм пуличченех урамра халăх кĕрлерĕ. Ямшăк Михали çурчĕ вырăнĕнче салатса пăрахнă хура пĕренесем йӳçĕк шăршă кăларса выртаççĕ. Вут-кăвара сӳнтернĕ хыççăн, епле кăна шырасан та, çынсем Ямшăк Михали арăмĕн виллине тупаймарĕç, çунса кайнă, кăмрăкланнă та кĕлленнĕ... Арçынсем тискер вилесене пухса пĕр çĕре пăрахрĕç. Çĕрĕпех халăх куç хупмарĕ, уйăх çине пăхса, йытăсем ӳлесе вĕрчĕç.
Тепĕр кун ирхине Изотов хурал пӳртне Çерккипе унăн арăмне чĕнтерчĕ те тӳрех ыйтрĕ:
— Çынсене вĕлерме усрарăр-и таркăн ывăлăра?
— Кама?.. — тĕлĕнчĕç лешсем.
— Хăвăрăн Энтрие?
— Мĕскер эсĕ, Митрий Изотович? Пирĕн Энтри салтака кайни икĕ çул, хăй килсе кĕме мар, çырăвĕ те çук. Курма Кĕркури килсе кайнăччĕ кăçал.
— Григорие пĕлетĕп. Малтан вăл ман пата кĕрсе тухрĕ, анчах кайнă чух кĕмерĕ.
— Çапла çав, асли килсе курман. Кĕркури çеç килсе кайрĕ, вăл та срук тухиччен пурăнмарĕ. Анчах, каланă пеккĕн, халĕ ывăлшăн та хута кĕме çук, тен çынсем чăнах курнă, анчах ман куç тĕлне пулман.
— Юрĕ, кайăрах, — мирлĕ каларĕ ывăннă Изотов. Çерккипе арăмĕ тухса кайсан, Улангин чылай вăхăт шухăша кайса уткаласа çӳрерĕ:
— Каплах çăмăл ирттерсе ярас марччĕ, Дмитрий Изотович, — терĕ.
— Мĕн тăвасшăн эсĕ? — ыйтрĕ Изотов.
— Энтри килĕнче нумай пурăннă пек туйăнать мана. Кĕрсе ухтарсан, паллă пулĕ. Ямшăк Михали çуртне Энтри çунтарнă. Ашшĕ, ывăлне пытарса пурăннă кулак, çуртшăн тӳлемелле. Эпир кулаксене çемçе тытатпăр, çавăнпа алхасаççĕ те, — Улангин хурал пӳртĕнчен хăвăрт утса тухрĕ, ула-чăла лашине утланчĕ те хуллен юрттарчĕ.
Çав кунах ял çыннисем ĕлĕкренпе выльăх виллисем пăрахакан, çуллахи вăхăтра мăянпа армути кашлакан вырăнта пĕр пысăк шăтăк чаврĕç, ылханлă масар çине нимле паллă та лартмарĕç.
Станук Макçи Курак Куçми усал пăтранчăка, епле пырса хутшăнни çинчен нимĕн те пĕлеймерĕ, Вирукпа Иркка вăл çын хăйне ырă тытни çинчен каласа пачĕç. Макçи ăнсăртран кулаксем хушшине пырса кĕнĕ мĕскĕн этеме хăех хĕçпе пуç урлă касни çинчен никама та каламарĕ, унăн виллине çуна çине хучĕ. Хамит хăйне пăхса ӳстернĕ хуçине хир варрине туртса тухрĕ.
Станук Макçи сăрт çинче шăтăк чаврĕ, хăй ĕмĕрĕнче пĕрре кăна пасарта курнă çынна пытарчĕ те тăпри çине юман юпа лартса хăварчĕ. Шăнкăр уяр çанталăкра ун çине чăпар куккук пырса ларать, çынсене варăм ĕмĕр сунса авăтать.
22
Çуллахи хăр çилсем чечексене сарăхтарса, çулçăсене ĕнтсе янă пекех, кулаксем Антун усламçă хĕтĕртнипе Йĕлмекассине пырса тухни ачасен чунĕсене те лăскаса хăварчĕ, чылаях ăнланакан пулнă Хĕлле-Хĕлипĕн, Ямшăк Михали ачин, ăшне витерчĕ. Унччен иккĕн-виççĕн те пĕччен урам тăрăх сиккелесе чупма юратакан ачасем халĕ ĕнтĕ пысăк ушкăна пухăнса çӳреççĕ — Ямшăк Михали çурчĕ таврашĕнче пулса иртнĕ çил-тăвăл вĕсене хăратнă.
Акă вĕсем Чинук килне пухăннă. Вирук унччен Хĕр-Ваçкан тăлăха юлнă таватă ачине куллен савăнтарма тăрăшатчĕ, Нина ятлă пĕчĕк хĕрачипе вылятчĕ, халĕ ĕнтĕ унăн ырă кăмăллă чунĕ Хĕлле-Хĕлипе пĕччен хăварма пултараймарĕ: чăмăр питлĕ ача уяр кунти унăн мĕлки пекех пулса тăчĕ. Вăл ăна епле те пулса юрас, унăн шанчăкне кĕрес тесе, хăйĕн пĕр кĕпине пăсса, ун валли кĕпе çĕлесе пачĕ, çаннине тĕрĕ тытрĕ.
Ямшăк Михалин çурт-йĕрне çунтарнă хыççăн Иркка Хĕлле-Хĕлипрен уйрăлма пĕлмерĕ, çавăнпа та шкулта вĕренекенсене икĕ эрнелĕх киле яни уншăн питĕ майлă пулчĕ.
Хĕлле-Хĕлип ашшĕне нумайранпа кĕтнĕ, манса кайма пуçланă, çавăнпа унăн чĕрине йăпатакан пĕр сăмах кăна — «анне» тени пулнă, анчах çак хаклă сăмах халĕ унăн пĕчĕк те çемçе чĕрине каснă. Унăн кама та пулин ачашрах ятпа чĕнес килнĕ, вара Макçи арăмне «инке», Вирукпа хăйĕнчен кăшт кăна аслă Ирккана «аппа» теме пуçларĕ.
Чинук паян иртенпех сĕтел хушшинче ларчĕ, ачасем тĕркĕшнине манса кайсах, Ямшăк Михали патне çыру çырчĕ, çырнине вула-вула хурланнă вăхăтра темиçе хут та кăмака хыçне кайса макăрчĕ. Çырăвĕ инçетри салтак чунне пырса тивмелле пулса тухрĕ.
«Михаля!
Пире атте-анне вĕрентнĕ чĕлхе хамăр хурлăха нимле те каласа параймĕ. Хăвăн тăванусенчен никам та сан пата çыракан пулмĕ терĕм те, хамăн пĕли-пĕлми чĕлхепе çырса, Йĕлмекасси хыпарĕсене пĕлтерес терĕм. Вуласа тухăн та, чĕрӳ çине хуйхă выртĕ, çӳç пĕрчисене шурă тĕс çапĕ, анчах тĕрĕссине пытарма çук». Вара ялта мĕн-мĕн пулса иртни çинчен тĕплĕн çырчĕ, Михалян кĕрӳшĕ, Каюра Тимахви, çинчен те асăнса хăварчĕ. Каюра Тимахви коммунистсене вĕлерме Хăвалăх ялне ӳсĕрпе пырса çитни çинчен, унта ăна Улангин йытти пырĕнчен çыртса анратни çинчен, вара шăнса пăсăлнă Тимахви эрне хушши аташса выртнă хыççăн вилни çинчен çырса пĕлтерчĕ. Çырса пĕтерсен, шухăша кайса ларчĕ вăл: «Пĕр хуйхи çитмен пек, йăмăкĕн хуйхине те çыртăм-çке, апла икĕ хуйха çын чĕри епле тӳсĕ...» Чинук Каюра çинчен çырнине чĕрсе тăкрĕ те хăй çырăвне çапла пĕтерчĕ: «Эпир çуралнă çĕр çинче чылай юн юхрĕ, Михаля, ун пек çĕр пархатарлă пулĕ. Кунта та савăнăç çитĕ. Чинук».
Вăл çыруне хачăпа касса тунă конверт ăшне чиксен, пӳрт тулли ача-пăчапа калаçса ларнă хушăра хапха умне Кăрахьянăн йывăр çуни çитсе чарăнчĕ.
Упăшки вилнĕренпе Кăрахъян патне хăйсен ялĕнчи хĕрарăмсемпе арçынсем пырсах тăнă, пурте Каюра Тимахвинчен юлнă пуянлăха хапсăннă.
— Питĕ хĕрхенсе калатăп, кинĕм, — тенĕ пĕри. — Вулăсрисем çаратса кайиччен япалусене ман пата хур.
— Ах, саншăн ăш хыпать, инке, — тенĕ тепри, макăрса яранçи пек пулса. — Мулна ман пата пытар. Тĕрĕс тĕкел тăрĕ, ют алла çакланмĕ.
Кăрахъянăн пурне те алăкран кăларса сирпĕтес килнĕ, анчах вăл ялти çынсемпе урлă пулма хăранă. Пурте вĕсем Кăрахьяна мул арчи çинче кăна ларакан харам карчăк вырăнне хунă. Евчĕ карчăксем те йăлăхтарса çитернĕ. Пĕр-пĕр арçынна киле кĕртме сĕннĕ.
Кăрахъяна Тимахвирен, пысăк кил-çуртсăр пуçне, ытла нумай мул юлман, юлашки вăхăтра ĕçкĕ-çикĕпе аташса, вăл унта-кунта нумай салатнă. Тимахви пуринчен ытла тимĕр кăвак ăйăра юратнă, сĕлĕпе утă çитерсе, самăр тытнă. Ăна Изотов илсе кайнă та Шерхуллана панă. Чухăн кил-çуртра хĕр пулса ӳснĕ Кăрахьян пуян килĕнче нумай хĕн-хур курнă, ырлăхра тăранса пăсăлман, упăшки килĕнче ĕçе тиркесе ларман. Халĕ ĕнтĕ унăн умĕнче виçĕ ача пулнă, вĕсене тăлăха юлнă теме çук, ирĕке тухнă тени тĕрĕсрех, мĕншĕн тесен урăх хĕнекен те, хăратакан та пулман.
«Икĕ пӳлме тыррăм пур. Хам пекех чухăнсене парам», — тесе шухăшланă Кăрахъян, тăлăха юлнă ачасене пăхса пурăнакан хăйĕн хĕр чухнехи тусĕ Чинук патне тырă леçме Йĕлмекассине кайма хатĕрленнĕ.
Кулаксем унăн инкĕшне — Ямшăк Михали арăмне краççын сапса çунтарнине илтсенех, Кăрахъян сасартăках питĕ хытă макăрса янă, ун тавра виçĕ ачи ларнă, вĕсем те макăрнă. Ямшăк Михали килĕнчи йывăр хуйхă çывăх çынна шыраса çӳренĕ-çӳренĕ те Чишма ялĕнчи Кăрахъян патне пырса кĕнĕ, ăшăнма унăн чĕрине кĕрсе ларнă. Ирхине ирех Кăрахъян кӳршĕрен пĕр шанчăклă хĕрарăма чĕнсе пынă, вĕсем иккĕн виçĕ пысăк михĕ тулă тултарнă та çуна çине тиенĕ.
— Килте чипер ларăр! — тенĕ вăл ачисене, хăй лаша кӳлнĕ те Йĕлмекассине тухса кайнă.
Вăл ача-пăча шавлакан пӳрте пырса кĕнĕччĕ çеç, ăна хирĕç Хĕлле-Хĕлип чупса пычĕ, аппăшне пилĕкĕнчен икĕ аллипе те хытă ыталаса уртăнчĕ.
— Кăрахъян аппа, анне çук, — терĕ вăл, макăрма пĕлмерĕ, шăтарас пек пăхрĕ.
— Илтрĕм, — Кăрахъян, Хĕлипе çĕклесе илсе, кăкăрĕ çумне чăмăртарĕ, тӳссе тăраймарĕ, сасăсăр йĕрсе ячĕ.
— Аннене вутра çунтарнă, — терĕ Хĕлип, аппăшне мăйĕнчен ыталаса.
— Камсем çунтарнă, шăллăм?
— Çеркки Энтри.
— Ман пата пыратăн-и? Эпĕ сана питĕ чипер пăхăп, — терĕ Кăрахъян, ачана урайне антарса.
— Аппа, сирĕн ялта кулаксем çук-и? — ыйтрĕ Хĕлип.
— Çук.
— Пур! — ачасен ушкăнĕнчен сиксе тухрĕ Иркка. — Унта нумай, — тесе кăшкăрчĕ, тем каласа пама хатĕрленчĕ.
— Чĕлхӳ чараксăр сан, — Чинук Ирккана куç хĕсрĕ.
— Аппа, пымастăп эпĕ, — Хĕлип пуçне чикрĕ.
— Унта кулаксем нумай пулнă та вилсе пĕтнĕ. Ан хăра, Хĕлип! — Иркка Хĕлип умне пырса тăчĕ.
— Пыратăп, аппа! — терĕ Хĕлип, Кăрахъянăн кĕрĕк çаннинчен пырса тытрĕ.
— Эсĕ вара, Кăрахъян аппа, манса ан кай, Хĕлипе пирĕн пата илсе килмелле, — терĕ ача-пăча ушкăнĕ хушшинче тăракан Вирук.
— Лашапа илсе килĕп...
— Эй, ачасем! — терĕ Вирук. — Пысăккисене калаçма чăрмантарас мар. Атьăр-ха урама!
Вирукпа пĕрле ачасем те хăпăл-хапăл тумланса тухса кайрĕç.
— Ара, сана алă пама та манса кайнă, Чинук вăртахăм, — терĕ Кăрахъян, хыпăнса ӳксе.
— Ача-пăча тĕркĕшĕнче, Кăрахъян, алă пама мар... — терĕ те Чинук алă пырса пачĕ. — Хывăн та, калаçса ларар кăмăл туличчен.
— Хывăниччен парне пеккине кĕлете кĕртесчĕ.
— Парне тутăр çыххинче кăна пулаканччĕ, Кăрахьян.
— Самани те йывăр, парни те йывăр, — кăвакарнă тутисем çине хĕр чухнехи куллине кăларас тесе каларĕ Кăрахъян.
Килкартине кĕртсе тăратнă çуна çинче шап-шурă та тулли михĕсем выртнине курсанах:
— Ай, турă! Мĕн хăтлантăн, Кăрахъян чунăм! — тесе кăшкăрсах каларĕ Чинук.
— Ан шарла! — терĕ Кăрахъян. Кайран калаçăпăр. Пурне те пĕлсе тунă.
Михĕсене кĕлете çĕклесе кĕресси çăмăл пулмарĕ. Вăйпитти Чинук выçăлла-тутăлла пурнăçра яланхи тĕрекне çухатнă, çавăнпа вăл кĕлет алăкĕ умне икĕ кашта хучĕ те вĕсем тăрăх михĕсене кустарчĕ.
Кăрахъянпа иккĕш нумайччен калаçса ларчĕç, савăнăçлă вăхăтсене те аса илчĕç, анчах хурлăхли ытларах пулчĕ, тăрна куçĕ пек тăрă çăл шывне пăтранчăк вараланă евĕр пулса пычĕ. Чинук Михаля патне çырнă çырăвне вуласа пĕтерсенех куççульне шăлса ларакан Кăрахъянăн хăй ятне асăнманшăн кăмăлĕ хуçăлнине сисрĕ те ăна епле те пулин ирттерсе яма витĕмлĕ сăлтав шырарĕ.
— Эпĕ, Кăрахъян, Михаля патне арăмĕ пирки кăна çыртăм, — терĕ Чинук, — пĕр пуçа пĕр хуйхă çитĕ терĕм, сан çинчен асăнсан иккĕ пулĕччĕ.
— Манăн халĕ упăшка пирки ăш çунмасть, — татсах каласа хучĕ лешĕ. — Тăван пиччем çине ӳкнĕ инкеке хам пуç çине те илесчĕ.
— Çыр-ха, Кăрахъян, çыр! — терĕ Чинук. Çырăва вуласа панăшăн хăйне питĕ айăпларĕ.
— Шухăшăмсем, Чинук, çĕрĕк çип çăмхи пек, — терĕ пĕрре те кӳренмен пек ачаш та хурлăхлă кăмăлпа Кăрахъян. — Кăна çаплах яр. Теприне иккĕн хаваслă çырăпăр, сăвăсем те кĕртĕпĕр. Чĕрене пăртакçă лăплантарам-ха.
— Кăшт кăна сан çинчен çырар эппин.
Чинук сĕтел хушшине ларчĕ, мăкăртаткаларĕ, мачча çине те, Кăрахъян çине те пăхса илчĕ те çырма пĕшкĕнчĕ.
Шухăшсем
What if your website chuvash...
Did you know that your website ch...
Прочитал от и до...
Your website, chuvash...
What if your website chuvash...
Your website, chuvash...
Elegir el mejor financiamiento inmediato...
Are you making the most of the potential...
What if your website chuvash...
Чăн чăнах та, сатира туйăмĕ Л...