Чечек
Сахалланать ман çар; ӳкеççĕ
Ытла та ывăннă утсем.
Сисетĕп эп: çакна пĕлеççĕ
Пупсем те сăхă улпутсем.
Ман ĕмĕт пысăк, вăй çитмест...
Анчах çил-тăвăл, çук, иртмест.
Хăюллă çынсене пуçтарăр,
Улпутсене тĕпрен тустарăр.
Ĕç халăх йынăшать, пĕлетĕр,
Пин çул вăл пусмăра тӳсет.
Вăратăр халăха: çĕклетĕр
Вăл пуртă, сенĕк те кӳсек».
XXXI
Чăваш çĕршывĕ кĕр кĕрлерĕ
Çурхи ейӳ пек тапранса.
Ĕмĕрсенчи ăшра вĕрерĕ...
Паян вал тухрĕ пăтранса.
Тапранчĕ Энĕш, Сăр та Ункă,
Пăлханчĕ канăçсăр Çавал,
Выла çĕкленчĕ, ункăн-ункăн
Çĕпре пек йăтăнчĕ Кавал —
Юхтарчĕç пухăннă çӳпе.
Хĕп-хĕрлĕ тĕссемпе тӳпе
Час-час унта-кунта сăрланчĕ,
Сем тĕтĕм йăвă йăсăрланчĕ...
Вăраххăн çитрĕ йывăр вăхăт,
Хăрушăлăх тăрать умра.
Тăшман ытла та юншăн сăхă —
Тăрать тискеррĕн вăл çумра.
Çара алпа тухаймăн хирĕç.
Апла пулсассăн парăнас,
Е çул çинчен халь пăрăнас?
Пуçра пĕр шухăш: ватĕç, сирĕç,
Сунарçăсем пек хупăрланă,
Çул урлă çакнă шăнкăрав:
Çав Михельсон пит хăваланă,
Йĕрне ӳкернĕ Панин граф.
...Мал енĕ шурчĕ; Алтăр çăлтăр
Çĕре шыв тăкрĕ ӳпĕнсе.
Тумлатрĕ çумăр чăлтăр-чăлтăр —
Çаран нӳрленчĕ йĕпенсе.
Пĕр сас та çук; çăра юманлăх
Ир умĕн лăпкăн тĕлĕрет.
Шырланлă вар та уçă янлăх
Ир сассипе кăшт ĕнерет.
Тӳлек те шăп, анчах та чăтлăх
Мăкăртатать пек çур саспа.
Кунта такамшăн пулнă хăтлăх:
Çӳпленнĕ вырăн турпаспа.
Кавруç çӳренĕ каллĕ-маллĕ, —
Канман-мĕн çĕрĕпе сукмак, —
Хускалнă ăс пин пăт чул аллĕ
Ахах пĕрчисене тупма:
Нумай вĕрсе, çапса алларĕ,
Тасатрĕ, пăхрĕ уйăрса.
Пуçтарчĕ, тăкрĕ, сапапарĕ,
Çĕр хут суйларĕ сăвăрса.
Пĕр ăс тумлам; вăл кĕç типет.
Пĕр тумлампа çеç кӳлĕ тумăр,
Анчах та халăх ăсĕ — çумăр.
Вăл çуратать те, вăл сиплет.
«Мĕн тумалла, — тет вăл, — пĕлместĕп,
Ăспа ниме те тĕллейместĕп.
Те пуç каска пек хăвăлланнă
Те кăкăрта тем тăлăланнă? —
Тăрать ăшра чун пусăрнса,
Ăна касса ыраттарать пек. —
Тахçантанпа туяп: пырать пек
Ман мĕскĕн пурнăç юхăнса.
Хăш чух шутлатăп савăнсан та:
Ытла юлхав-тăр ман шăпа.
Тепле ăна хăваласан та,
Çук, васкатаймăн пушăпа».
Хăйне мĕн пусмăрланине
Кавруç, ак, куç умне кăларчĕ;
Пĕччен ларса хурланнине
Асра виçме анчах хăварчĕ.
«Кама хам ĕмĕтĕм çинчен
Шанса калам — вĕри чун кантăр.
Каясчĕ тусăмпа инçе —
Пулни-иртнисене ăс мантăр.
Чечек! Вăл çăлтăр... Яланах
Куç умĕнче тăрать сӳнмесĕр.
Ас илейместĕп çӳçенмесĕр —
Чĕре чĕнет, шырать çавнах».
XXXII
Ытла та Кĕтерне шикленнĕ —
Пĕлет вăл: Атăл кар çĕкленнĕ;
Курать: хăрушлăх çывхарать.
Вăл çавăнпа ытла хăрать.
Анчах тухасшăн мар нихçан
Европа умĕнче шутран, —
Тăвасшăн мар ятне сиен, —
Вольтер патне çырать чеен:
«Тумашкăн тăрăшатăп ыр ĕç, —
Ара, Европа ним ан сис, —
Тăшман нумай... Тăрать, ак, хирĕç
Пăлхавçă Пугачев маркиз».
Фон-Брант, Ступишин, Панин граф
Пугачева пӳлме шутларĕç,
Пĕрин патне тепри хутларĕç:
Ăна тытасшăн ункăра.
Хусан, Мускав та Чулхула
Хĕçпе, ак, чĕрĕп пек шăртланчĕç,
Кӳреннисем пит ăншăртланчĕç —
Кун çук Пугачева пула.
Чăвашшăн Пугачев пит хаклă —
Ăна кĕтет, вăл пит хавас,
Анчах та халăх вăйĕ чакнă.
Пĕччен юлсассăн мĕн тăвас?
__Шупашкара__ васкать отряд, —
Шыв урлă каçнă самозванец, —
Хыпар пур: вăй халь пуçтарать
«Мужицкий царь»... «Ах, мĕн тăван эс?
Пĕлместĕн, йăнăш çул тытан.
Вăй çук так Яикра пытан...»
Барон çапла халь шухăшлать —
Хыпар иртен пуçа кышлать,
Памасть вăл канăçлăх пĕр чĕптĕм.
«Крамольный дух»... Вăл туртăнать,
Анчах умри хура, сĕм тĕттĕм...
Çĕн Аслă çул яка ытла та,
Ялтан тухса яла пырать.
Юртать ун тăрăх кавалькада,
Тăвайккине вăл хăпарать.
Ак юланутçăсем пыраççĕ:
Шӳт, мыскараллă калаçу
Е туслăн йĕплеме шыраççĕ...
Вĕсен халь урăх шухăш çук.
Анчах та ашкăнни, кулни те
Хăранине, тен, пытарни,
Тен, мыскараллĕ шӳт туни те
Халь шиклĕ шухăшран тарни?
Барон фон-Айсберг систермесĕр,
Вăраххăн юлчĕ уйрăлса.
Ĕçмесĕрех паян вăл ӳсĕр,
Анчах çӳресшĕн урăлса.
Пуçра ыйту: «Ăçта каятăп,
Ăçта тĕртет ку самана,
Ăçтан-ха пĕлĕн, тен, пуятăп,
Тен, ватĕ туласа мана?»
Утне чарать — кая юласшăн.
Ун темшĕн кăмăл пăтранать.
Вулавçăсен шухăшĕ
Çĕнĕ комментари хуш
ZoofLyncattat (2009-04-28 07:39:00):
NusSlalkskila Wrorsnasp