Чечек
Этемĕн чыçĕнчен тухса,
Ултавлăх çулĕпеле утрĕç.
Этемлĕх — тавçăрма çук сăн,
Унра упраннă çирĕп пĕрлĕх:
Ачашлăх, юрату, ăс-тăн, —
Хăйне хӳтĕлеме, — тискерлĕх.
Ыр чап хăварчĕ Емельян,
Вăл тыткăнра та парăнмарĕ,
Ăраскалне те пуç таймарĕ —
Вăл пулчĕ чунĕпе пуян.
Ĕнер ăсатрĕç Мускава.
Ах, намăс! Паттăр çине сурчĕç...
Леш çăхансем ытла та урчĕç,
Кĕç пĕтересшĕн хускава.
Ман шанчăклă, юратнă тусăм,
Ăсра пулсан та ыталам.
Юман пул, хурăн пек ан усăн.
Тен, юлашки çыру... Салам».
Кавруç ăнланчĕ: çĕн хыпар
Ĕмĕтленнишĕн вичкĕн çĕçĕ.
«Ах, суранланĕ Шуршувар,
Юнланĕ-çке хускавăн вĕçĕ.
Чăнах та сӳнчĕ-ши вара
Пăлхавлă кун-çĕрсен хĕлхемĕ?..
Çунса кĕлленнĕ кăвара
Тепле вĕрсессĕн те чĕртеймĕн».
Салхуллă кун... Мĕн пулĕ кĕçĕр?
Хускалчĕ чун, ăс-тăн, чĕре.
«Мĕнле пулать-ши пурнăç вĕçĕ?
Ахаль ирттертĕм ĕмĕре...»
Кĕрхи пăч тĕттĕм нӳрлĕ каç,
Хăйне хураллакан сив шăплăх...
Ним сасă-чĕвĕ кăлармасть.
Çырма, уçланкă, тăчă чăтлăх —
Теме кĕтеççĕ. Вырттармарĕ
Ыйха çĕтернĕ тарăн вар —
Тин çитнĕ ырă мар хыпар
Куçа пĕрре те хуптармарĕ.
Кӳрсе мĕн парĕ шиклĕ ир,
Çитес çут кун мĕнле тăрланĕ,
Мĕн илтĕ сисĕмлĕ вăрманĕ,
Мĕн курĕ аслă, анлă хир?
Çӳрет çăхан пек Череватов
Тин çеç «лăпланнă» ялсенче.
Пĕлмесĕр — çамрăк-и е ватă,
Илет вăл «парăм» вĕсенчен.
Ĕнер татах-мĕн Панин пачĕ
Хăрушă, вăрттăн пĕр хушу:
«Тумашкăн кирлĕ улăшу...
Прокофьев капитан отрячĕ
Каять пăлхавлă Чăваша...»
Ашра баронăн юн чӳхенчĕ:
Вăл пурăнăçлама пикенчĕ
Хăй çитĕнтернĕ шухăша.
Ĕмĕтленсе кĕтни ӳт-пӳсĕр,
Ялан вăл юмăçла пăхни,
Суя тимпе пулсассăн ӳсĕр,
Вăл чун канмашкăн антăхни.
Анчах Кавруçăн чун асапĕ —
Вăл халăх чирĕ, чĕр суран.
Вăл çавăнпа пĕчĕк ача пек
Кĕтмест пач ырлăх Турăран.
Каллех çыру ак. Кӳрекенĕ —
Чăн-чăн тус, шанчăклă Ваçлей.
Хутне таса пирпе чĕркенĕ,
Çине тем çырнă нимĕçле.
XXXV
Барон — çĕн ĕмĕрĕн ачи;
Ун йăлипе вăл калăпланнă.
Çĕн шухăша шутланă: чир;
Иртсессĕн шухăш, вăл лăпланнă.
Тухман ун тимлĕх çитĕнсе,
Çук, тăрланман ăс, çиçĕнсе
Чĕр тавлашусемпе. Пĕр пуслăх
Паман ăна ăс çăмăл туслăх,
Чун ăшшине те вăл пĕлмен-тĕр...
Ачашлаканĕ те — хĕвел.
Кӳрентерсен, — чун ан тĕллентĕр, —
Йăла пур тавăрма — дуэль.
Мĕн курнă вăл? Ялан уяв, —
Ăçта пырать унта хăна вăл.
Çын ӳснĕ ирĕклĕ хунавăн,
Пĕлмен: мĕн тĕрĕс, мĕн суя.
Анчах та пурнăç паллаштарнă,
Пылаккипе те йӳççипе,
Пĕлмен çĕре кĕме аштарнă,
Памасăр алăк уççине.
Барон туять, Чечек халь уншăн —
Тĕнче сасартăк уçăлни.
Чĕрипеле хускалнă çыншăн
Телей — тен, кăмăл хуçăлни?
Барон пĕлет: нихçан та уншăн
Чечек чун алăкне уçмасть —
Çуралнă тĕнчене çак куншăн
Вал урăх пурнăçа куçмасть.
Чечек вăл ырлăх сăн-сăпачĕ,
Чун-чĕрене хĕвел кӳртет,
Вăл ырă пурнăçăн хăвачĕ,
Пурне эрех пек ӳсĕртет.
Пит кăткăсланнă пурнăç хĕрĕн:
Çине тăрса Ишут шырать.
Ах, çавăнпа-çке кунĕн-çĕрĕн
Барон пит тĕплĕн шухăшлать:
«Мĕнле çăлас?.. Ах, йывăр, йывăр,
Тем шутласан та, май тупма».
Хăйне хушать: «Асту, ан çывăр».
Паян самант та куç хупман.
«Мĕнле çăлас?» — ыйту пуçран
Тухмасть. Тăраймăн антăхмасăр,
Ирттермĕн пурнăçра пăхмасăр,
Хура хăрушлăха куçран.
Барон çыру çырать. Чечекшĕн
Вăл пулăшасшăн Кавруçа.
«Вĕсем çуралнă пĕр-пĕриншĕн...»
Çыру ун туйăмне уçать.
«Тĕлĕнтерет, пĕлетĕп эпĕ,
Сана çыру илни манран.
Тен, сисĕнмĕ халь ун хисепĕ,
Анчах вăл курăнĕ кайран.
Эс туман йăнăш, — эп шанатăп, —
Ăс хушнине халь итлесен.
Çак çырăва юри яратăп,
Кăшт ăнланатăн пуль тесе.
Сана калаймăп: «Ырă тусăм».
Тăшман теме сан пур сăлтав...
Чул катнă чух парать-тĕр усă
Пĕр пĕчĕк тимĕр савăл та.
Пуласшăн савăл эп, ăнлан,
Анчах ман кăмăлăн тивлечĕ
Сăваплă ĕçшĕн ансăр, пĕчĕк —
Вăл аслă тинĕсри тумлам.
Тен, илмĕн эс шута, тен, хурлăн
Каланине чунтан-вартан,
Çапах пĕлсе тăр, усă курмăн
Нӳрленнĕ, сӳннĕ кăвартан.
Паян нумай эп шухăшларăм,
Чĕре лармарĕ вырăна.
Хапь сан патна çырма шутларăм
Эп хăвармасăр ырана.
Пĕлен: эс маншăн такам мар;
Тен, юлмĕ ман сăмахăм тăлăх.
Çакна ăнлан: çунни сан кăлăх.
Эс çак ĕçе паян хăвар.
Сан чун-чĕрӳ ыраншăн кантăр,
Вулавçăсен шухăшĕ
Çĕнĕ комментари хуш
ZoofLyncattat (2009-04-28 07:39:00):
NusSlalkskila Wrorsnasp