Хам унашкал лару-тӑрӑва ҫакланман та тӑван чӗлхене манма пултаракансене ӑнланма йывӑртарах мана. Темиҫе ҫул хушши таҫта аякра чӑвашла сӑмахламасӑр пурӑнсан чӑнах та чӗлхе манӑҫать-ши? Е кунашкал пулӑм тӑван халӑха хисеплеменнипе, унран вӑтаннипе ҫыхӑннӑ-ши? Пӗрисем салтак тивӗҫне пурнӑҫланӑ хыҫҫӑнах «вырӑсланса» таврӑнаҫҫӗ, теприсем ҫакна нумай ҫул хушши Мускавра (е ытти хулара) пурӑннипе сӑлтавлаҫҫӗ, виҫҫӗмӗшсене тӑван чӗлхе вырӑсла йӗркеллӗ пуплеме чӑрмантарать иккен. Хамӑра хамӑр хаклама пӗлмесен кӑна ҫавнашкал шухӑшсем ҫуралаҫҫӗ пуль.

Чӗлхе пирки каланӑ чухне пӗрремӗш чӑваш профессорӗ Николай Васильевич Никольский ҫапла шухӑш ҫавӑрса хунӑ: «Ют чӗлхе пит аван пулсан та, вӑл пирӗн мар, ҫыннӑн, ҫын лаши темӗн тӗрлӗ маттур пулсан та, ун ҫине утланса ларса хам лаша тесе мухтанса ҫӱреймӗн, темӗн тӗрлӗ чаплӑ, пуян ҫын тумтирне тӑхӑнса хам тумтирӗм тесе калаймӑн, хӑвӑн пулсан, ытлашши чиперех пулмасан та шанчӑклӑ пулӗ. Мӗншӗн тесен сана: ҫын япалипе анчах усӑ куратӑн, хӑвӑн нимӗскер те ҫук, ҫыннӑннипе анчах пурӑнатӑн, тейӗ. Хӑй халӑхне юратакан ҫын, кирек кам пулсассӑн та, хӑй чӗлхине пит пахаласа, темрен те мала хурса ӑна хӑй чунне юратнӑ пек юратать». Ҫавӑнпа ҫынсене кӑна мар, хӑвна хӑв вырӑс тесе ӗнентерме хӑтланни те кӑлӑхах. Чунупа эсӗ вырӑс мар пулсан.

Икӗ чӗлхе – икӗ ӑс, тенӗ ваттисем. Пӗр чӗлхе кӑна пӗлни ҫителӗксӗр пек туйӑнать. Чӑвашла пӗлекенсем вырӑсла та вӗренеҫҫӗ-ха. Анчах ачаран вырӑс чӗлхипе кӑна калаҫса ӱсекенсем чӑвашла вӗренесшӗнех-ши? Иккӗленӱллӗ.

Шупашкарта ют ҫӗршыв студенчӗсем сахал мар. Хӑшӗ-пӗринпе калаҫсан пит хӗрелсех каять: 7-8 чӗлхе таран пӗлекеннисем пур, эпир вара… Пӗр испан каччи каланӑччӗ: «Пӗр-ик ют чӗлхе вӗренетӗн те ыттисене ӑса хывма йывӑрах та мар». Юрать-ха, ачаран чӑвашла калаҫса ӱснӗ, вырӑсла пӗлетӗп, акӑлчанла ӑнланкалатӑп тата турккӑлла хӑш-пӗр сӑмахсене тӗшмӗртетӗп. Уншӑн та савӑнатӑп-ха. Чӑваш ӑс-тӑнӗ, тем тесен те, тӑван чӗлхене пӗлмесен чухӑнрах пулать. Никӗсне тӗрӗс хумасан мӗнле ҫурт ҫӗклентӗр-ха? Ытти чӗлхесене вӗренесси те тӑван чӗлхеренех пуҫланмалла.

Тӑван килне пӑрахса хӑварса Самара тӑрӑхӗнче тӗпленнӗ пӗлӗш калани асран каймасть-ха. Арӑмӗ те, ачисем те чӑвашла пӗлмеҫҫӗ. Вӗсемпе, паллах, вырӑсла пуплеме тивет. Ҫуралнӑ ялне питӗ сайра килсе ҫӱрекенскер, тӑван сывлӑшпа сывланӑ май пӗррехинче ҫапла каларӗ: «Ӑнланмастӑп, тӑван чӗлхене мӗнле манма пулать? Эп унпа калаҫса ӱснӗ, ман чунра вӑл! Ак халӗ яла килтӗм те калаҫас килет, юрлас килет – ЧӐВАШЛА! Тӑван чӗлхене, хуть те мӗн калӑр та, манма пулмасть!» Мӗнех, ҫак шухӑшпа килӗшес килет. Хамӑр пирки хамӑрах «мӗскӗн чӑваш» е, каппайлансах кайсан, «маттур чӑваш» тени вырӑнсӑр. Сӑмахпа калани ниме те тӑмасть. Камсем эпир? Чӑвашсем, чӑваш чӗлхиллӗ халӑх. Ыттине пире айккинчен куракансем калӗҫ. Пирӗн вара хамӑра ырӑ енчен кӑна кӑтартма тӑрӑшасчӗ. Чӑвашла пӗлмесӗр халӑх ятне ярас марччӗ!