Sign in | Sign Up | Signing in will enable you to post comments and send messages to the users.
 +8.3 °C
Истина - это вовсе не то, что можно убедительно доказать. (С. Экзюпери)
 

Ad

Аркадий Русаков: Свидетельства об индо-иранских корнях чувашского народа

Аркадий Русаков30.11.2018 16:4614682 views

В чувашской д. Кирюшкино нашего Федоровского района республики Башкортостан, откуда в 1927 году отделилась наша д. Веселовка, воскресенье как выходной день начали отмечать только в начале 20 века. В чувашских деревнях Теняево и Орловка ҫимӗк (троицу) до сегодняшнего дня отмечают в один из четвергов конца мая или начала июня. Данные факты говорят о существовании раньше у чувашей своего, отличного от сегодняшнего официального, перечня названий дней недели. Об этом же говорят и сегодняшние чувашские названия семи дней недели. Происхождение их названий можно объяснить таким образом:

Тунтикун (понедельник) — от слов «тӗн» - религия и «кун» - день. Чувашское слово «тӗн» анологично с этрусским словом „Tinia“, обозначавшим их главного Бога.

Ытларникун (вторник) — объясняется чувашскими словами «ут ларнӑ кун», то есть в переводе на русский: «день езды на коне».

Юнкун (среда) — объясняется словами «юнлӑ кун». То есть «кровавый день», или — день, когда можно было резать скотину и птицу на мясо .

Кӗҫнерникун (четверг) — «кӗҫӗн эрне кун», в переводе — «младшая пятница».

Эрнекун (пятница) — «эрне кун», где «эрне» является спирантной разновидностью слова «ҫӗр» в форме множественного числа с окончанием «не». Эр являлся древним божеством определенных древнеарийских народов. Эрнекун у чувашей раньше был выходным днем.

Шӑматкун — «шӑмӑ тӑкнӑ кун». В этот день чуваши в соответствии с древнеарийскими и древнеиранскими обычаями в поминальных обрядах на соответствующих местах клали в землю кости жертвенных животных. На сегодняшний день от этих обычаев сохранилось название дня недели — субботы и некоторые элементы. Версия о происхождении слова «шӑматкун» от иудейского «шабат» сомнительна. Скорее, более созвучны еврейское «шабат» и русское «суббот-а».

Вырсарникун — «вырӑс эрне кунӗ», переводится как «пятница по-русски» и понимается как выходной день по-новому, то есть по-русски.

Видим, как чуваши в прошлом в системе счета дней недели руководствовались своими религиозными и бытовыми соображениями, а после перехода в христианство перешли на современный официальный счет. Но корни чувашских названий дней недели, кроме воскресенья, не утратили свое значение до сегодншнего дня. Данные обстоятельства толкают нас искать древние корни истории чувашского народа на территориях древнего Египта, Мессопотамии и Ирана, где по утверждению многих ученых (Н.Я.Марр, Н.А.Андреев-Урхи, В.В.Николаев, Антей-Илетвер, Г.П.Кеннаман, В.П.Павлов и другие) в 3-2 тысячелетиях до нашей эры проживали древнечувашские предки, которые в 1 тысячелетии до нашей эры мигрировали в Среднюю и Центральную Азию. Многие параллели в культуре, мифологии, одежде чувашей с древним индо-арийским и индо-иранским миром подтверждают вышесказанные слова. В то же время чувашская национальная одежда резко отличается от тюркской. А индо-иранские исторические корни чувашского народа в настоящее время изучены недостаточно.

По М.А Эшби-индийскому теологу, доктору философии, у древних египтян перевернутый лотос — символ утра, рассвета, приносящего новую жизнь. Лотос по-египетски — шаваш. Образуясь от слова «шаваш», древний народ Египта получил имя «чӑваш». По сообщению Исихия, древние киммерийцы (шумеры), египтяне (волхоры) и савроматы — потомки народа Моисея имели одно имя — Чӑваш. По Г Кеннаману, волхоры являются болгорами или болгарами. В настоящее время часть чувашских и татарских историков дату возникновения этнонима «чуваш» почему-то ошибочно упорно хотят связать только со временем существования Казанского ханства, но вышеприведенные факты позволяют утверждать о происхождении этого этнонима на несколько тысячелетий вперед.

В заключение хочу сказать: многие сегодняшние чувашские слова, в их числе и названия дней недели, по происхождению имеют свои корни в индо-арийских и индо-иранских языках глубокой древности.

 

П.Русаков,

краевед, республика Башкортостан, Федоровский район, д.Веселовка.

 
Editorial note: The publication of articles does not mean that the editorial board shares the opinion of its authors.
[Comments (26)]

Comments:

Dfcbkbq // 3767.81.8568
2018.12.02 09:14
ТУМХУ -(диал. -ПОХМЕЛЬЕ

ак сана тунтикун (понедельник) мухмăра сипле ырнă кун хыççăн
Agabazar // 3026.24.3570
2018.12.02 12:43
Agabazar
Анатоль: Вырăсла каласан , унта всё антинаучно.
Сана вара кам чăвашла калаçма чарать?
Анатоль:Написано на уровне человека, который за пределы Чувашии никуда на исследования не выезжал
Çапла каланине ĕненес пулсан, Чăваш Ен тулашĕнче çеç шутсăр ăслă çынсем пуранаççĕ имĕш.
Agabazar // 3026.24.3570
2018.12.02 12:51
Agabazar
Вак-тĕвексем енĕпе пырса перĕнмелле мар çын çумне. Мăн Кеннана та пит хускатма кирлĕ мар.

Халлĕхе тĕпри çакă: Русаков хăта "калавĕнче" — малтан пуçласа вĕçне çитиччен фейк. Халлап теместĕп, меншĕн тесен халлап вăл — лайăх япала, халлап хай пирки "эп-наука!" тесе каппайланмасть. Кунта вара автор "наука" темешкĕн хăлаçланать пек.
Талпиçен // 2195.12.4422
2018.12.02 15:09
Салминăн "Система религии чувашей" (2007, Сакральное время, Неделя, 590-597 сс.) кĕнекине пăхăр, хисеплĕ хăшпĕр анрапуç.Чухламасăрах шăл йĕрес марччĕ...
Agabazar // 2726.81.7010
2018.12.02 22:35
Agabazar
Тĕнчипе мĕльюн кĕнеке тухать çулсерен. Мĕншĕн-ха темĕнле Салминăн темĕнле кĕнекине уписаччĕлнĕ пăхмалла?

Мĕн чухлаттарасшăн пире?
Микулай Павловски // 2552.19.6962
2018.12.03 17:52
Темиçе пин çул каялла пулнисене тăратса лартма пăхни те кирлĕ: чăваш ĕнер, е пилĕк ĕмĕр каялла кăна çуралман - кăна тĕрлĕенлĕ тĕнĕ, ÿнерĕ, пуян чĕлхи кăтартаççĕ. Ку кашни халăхри аваллăхпа кăсăкланакан çынсен "чирĕ". Никам та унта пулман, никам та тĕрĕссине пĕлмест - кăшт куçа лекнĕ, ума сиксе тухнă фактăсене çыхăнтарса сĕм-аваллăха реконструкцилеме пăхни... Егоровсем те, ытти çыравçăсен шухăшĕсем те кирлĕ. Чăваш халăхĕн аваллăхĕн чăн-чăн, пĕртенпĕр тĕрĕс, пурне те пĕтĕмлетнĕ кĕнеки çук, пулмасть те... Пĕрчĕн-пĕрчĕн, майĕпен-майĕпен чăваш халăхĕн историйĕ тени, хăйĕн тĕрĕсрех çулне тупкаласа, калăпланса, чăмăртанса пырать тесе те калама пулать.
Аваллăхпа айкашакан, ун çинчен шухăшласа çыракана тем-тепĕрле вăрçмалла, намăслантармалла мар - ĕçлетĕр, хутшăнтăр. Автăр çырни тăрăх пырсан, "тунтикун" тени "тулти кун" (эрне тулашĕнчи пĕрремĕш кун) тенинчен те тухма пултарнă. "Ытларикун" - тултинчен ытларах кун, тулти кун хыççăнхи тенине те пĕлтерме пултарнă.
Agabazar // 1065.88.6723
2018.12.04 15:13
Agabazar
Кам чарать? Никам та чармасть! Анчах та пире провокаторсем кирлĕ мар!

Ку Русаков хăтана эп тÿрех "провокатор" теесшĕн мар-ха. Çапса хуçасшăн мар апла каласа. Çапах та унăн та шутласа пăхмалла: камсен шыварманĕ çине вăл шыв юхтарать?
Ашкатар ачи // 3604.59.6147
2018.12.05 21:29
Статья авторĕн шухăшĕсем ыттисемпе пĕр килменни вăл йăнăш çырнине пĕлтермест. Кашни шухăшăн тĕшши пур. Г. Кеннаманпа П. Русаковăн та çав шутра. Тарăнрах шухăшлар, ачасем! Атту тиркеме пурте ăста.......
Agabazar // 1358.08.1051
2018.12.05 22:20
Agabazar
Ашкатар ачи,
юратнă Хоспочын,
ырă тăван,
ытарайми юлташ,

Русаков ăславçă-историк мар. Эп хам та историк ăславçă мар. Анчах та кунта, ку статьяра хускатам пекки тунă ыйтусене тахçанах уçăмлатнă.

Тĕрĕссипе унта нимле ыйтусем те çук.

Ик хут иккĕ — миçе? Таваттă! Апла пулсан кун пирки ма-ха "тавлашмалла"? Мĕнлерех "тĕрлĕ шухăш" пулма пултарать кунта?

Истори вăл темиçе тĕрлĕ пулман. Пĕртен-пĕр тĕрлĕ çеç пулнă. Кашни самантра унăн пулма пултарас варианчĕсем пур ĕнтĕ. Анчах та вăл пĕртен-пĕр тĕрлĕ çеç пулать. Темиçе тĕрлĕ мар.
Ашкатар ачи // 3089.26.7785
2018.12.06 18:03
Иккĕпе иккĕ- тăваттă тени вăл арифметикăра, точный наукăра. Çакăн пирки никам та тавлашмасть. Кашни истори пулăмĕ вара кашни ăсчахра хăйне кура, ыттисемпе пĕр пек мар шухăш çуратма пултарать. Тавлашура чăнлăх çуралать. Манăн шутпа П.Русаковăн статьинчи чăн шухăшĕ- чăваш халăхĕн авалхи
виçĕ-тăватă пин çулхи тымарĕсем авалхи Египетпа, Шумерпа, Иранпа çыхăннă тени. Унтан чăваш мăн аслашшĕсем каярахпа-кивĕ эрăн пĕрремĕш пинçуллăхĕнче Центральный Азие, Алтай патне куçса килнĕ, тени. Çакăн пирки нумай чăн историк-ăсчах çырнине хăвăрах пĕлетĕр.

Pages: 1, [2], 3

Comments

Your Name:
Your Comment:
B T U T Headline1 Headline2 Headline3 # X2 X2 Image http://
WWW:
ĂăĔĕÇçŸÿ
Symbols used: 0 symb. Maximum symbols: 1200 symb.
CLICK HERE to choose from a number of free Chuvash keyboard layout software.
 

Supported HTML Tags:

<i>...</i> <b>...</b> <u>...</u> <s>...</s> <a>...</a> <img> <h1>...</h1> <h2>...</h2> <h3>...</h3> <pre>...</pre> <sub>...</sub> <sup>...</sup> <ul> <ol> <li>

Orphus

In Other Languages

Banners

Counters