Республикӑмӑрта чӑваш чӗлхине йӗркеллӗ вӗрентменшӗн кам айӑплӑ? Вӗрентӳ планне пӑхсанах паллӑ - ҫителӗксӗр вӑхӑт уйӑрса параҫҫӗ. Унта тӑван чӗлхе урокӗсен йышӗ пӗтӗмӗшле сехетсенчен 10 процента та ҫитмест. Мӗн тумалла? Тутарсенчен тӗслӗх илмелле! Акӑ пӑхӑр вӗсен вырӑс чӗлхиллӗ классенче тутар чӗлхине мӗнле шайра вӗрентеҫҫӗ:
http://chuvsite.ucoz.ru/blog/tutar_ ... _plane/2014-12-14-95
Чувашский языкпа сочнинени щырма пулошор ха Чӑваш патшалӑх драма театрӗ Шупашкартра.
1)Чӑн малтанах палӑртса хумалалла: йӗркевсене кармаҫӑварсем, балбессем, бомжсем, ҫапкаланчӑксем валли мар, ЧӖЛХЕҪӖСЕМШӖН тата ЧӖЛХЕПЕ ҪЫХӐННӐ ТИЕКСЕМШӖН ӑсталаҫҫӗ. Йӗркевсене "аяларахри" шайсене ҫитересси — пачах урӑх ыйту.
More...
е Тулай чӑвашӗсем уҫнӑ «тӗлӗнтермӗшсем» ҫинчен
Эпир — тулай чӑвашӗсем — Чӑваш Республикине хамӑрӑн иккӗмӗш тӑван ҫӗршыв вырӑнне хуратпӑр. Ҫакна пула унта сайра хутра пулсан та ҫитсе курма тӑрӑшатпӑр, тӑван халӑхӑн культурипе таччӑн паллашма ӗмӗтленетпӗр. Чӑваш Енри сывлӑш та, ҫутҫанталӑк та чӑвашла пек туйӑнать. Вырӑнта пурӑнакан чӑвашсенчен чылайӑшӗ хӑйсен шӗкӗр хулине «Чябаксар» теҫҫӗ, эпир ӑна хисеплесе «Шупашкар» тетпӗр. «Чябаксар» тени тӑрӑхланӑ пек е чӑваш хӑйне хисеплемесӗр калаҫнӑ пек илтӗнет пирӗншӗн. Мӗншӗн тесен кунта чӑн Чӑвашлах пурӑнмалла пек.
Нумаях пулмасть Краснодарти Куҫару бюровӗн сайтӗнчи ҫак информаципе паллашма тӳр килчӗ. Унта чӑваш чӗлхипе паллаштаракан справка илсе кӑтартнӑ. Унта епле ҫырнипе килӗшекенсем те, килӗшменнисем те пулӗҫ-тӗр. Акӑ епле ҫырнӑ унта (кӗскетсе куҫартӑм):
«Чӑваш чӗлхи – чӑвашсен чӗлхи, тӗрӗк чӗлхе тытӑмӗнче пӑлхарпа хасар ушкӑнне кӗрет, ҫак ушкӑнри чӗрӗ юлнӑ пӗртен-пӗр чӗлхе. Чӑваш чӗлхи Чӑваш Республикинче, Тутарстанра, Пушкӑртстанра, Самар, Чӗмпӗр облаҫӗсенче, ҫавӑн пекех Урал, Атӑлҫи, Ҫӗпӗр тӑрӑхӗсенчи хӑш-пӗр облаҫре, крайра, республикӑра сарӑлнӑ.
«Чӑваш чӗлхи – чӑвашсен чӗлхи, тӗрӗк чӗлхе тытӑмӗнче пӑлхарпа хасар ушкӑнне кӗрет, ҫак ушкӑнри чӗрӗ юлнӑ пӗртен-пӗр чӗлхе.
Чӑваш чӗлхи Чӑваш Республикинче, Тутарстанра, Пушкӑртстанра, Самар, Чӗмпӗр облаҫӗсенче, ҫавӑн пекех Урал, Атӑлҫи, Ҫӗпӗр тӑрӑхӗсенчи хӑш-пӗр облаҫре, крайра, республикӑра сарӑлнӑ.
«Макӑрман ачана чӗчӗ памаҫҫӗ», — тет ваттисен сӑмахӗ. Шупашкарти чарӑну ячӗсене вырӑсла ҫеҫ хӑварни пирки мӗн чухлӗ шавламарӗҫ пулӗ — ӗҫӗ ниепле те вырӑнтан хускалаймасть. Хайхи ҫак ваттисен сӑмахне шута илсен «макӑрсан та памаҫҫӗ» тесе вӗҫлемелле пуль? Е вӗсемпе урӑхла калаҫмалла-ши? Выҫӑ тытса? «Чӑвашла ятсем ҫырса тухиччен выҫӑ тататӑп», — тесе пуль? Тен ун хыҫҫӑн чӑваш чӗлхине хисеплеме пуҫлӗҫ?
Чарӑну ячӗсенче — вырӑслисенче — йӑнӑшсем те пурччӗ. Вӗсене тӳрлетме хула влаҫӗ вӑхӑт тупрӗ, чӑвашла ҫырманнине вара халӗ те тӳрлетеймест.
Орфографин, Пунктуацин, Грамматика Нормисен, Лексикологи Ыйтӑвӗсен Шурчанов юлташ хӑй вӑхӑтӗнче алӑ пусса ҫирӗплетнӗ йӗркевӗсем пур. Халӗ вӑйра тӑраканнисем.
Чылайӑшне ҫавӑ килӗшмест. Уйрӑмах леш хайхи пӗрле, уйрӑм е дефиспа ҫырас ыйтусем пӑлхантараҫҫӗ.
Кивӗ йӗркевсем патне таврӑнасси пирки пӗрмай ыйту хускатаҫҫӗ.
Анчах та ҫыру культурине апла тумасӑрах лайӑхлатма пулать. Мӗншӗн тесен вӑйра тӑракан йӗркевсем пӗрле ҫырма чармаҫҫӗ.
Кам та кам правилӑсене вуласа курнӑ, ҫавӑ ҫакна питӗ аван ӑнланать.
Ҫӗнӗ шӑпӑр ҫӗнелле вӗрет теҫҫӗ те, ак, Туркай та «Хыпарта» ҫӗнӗ йӗрке тума пуҫланӑ пулас.
Патшалӑх шайӗнче тахҫанах ҫӗршыв саланасран хӑраса ятарлӑ саккунсем кӑларчӗҫ, тӗрмепе хӑратма пикенчӗҫ. Апла-и, капла-и, пирӗн хӑш-пӗр «ӑслӑ» пуҫсем чӗлхери «ҫӗршыв» сӑмаха уйрӑм ҫыртарма пикенчӗ: «ҫӗр-шыв». Дефисӗ пӗр енчен уйрӑм ҫырни мар та-ха, анчах ҫав-ҫавах сӑмаха вуланӑ чухне татнӑ-вакланӑ сӑмахсене ҫӗвӗпе ҫыхӑнтарнӑ евӗрехччӗ. Апла ҫыртарни самай тавлаштарчӗ хӑй вӑхӑтӗнче, хаҫатра та темиҫе статья пичетленсе тухрӗ.
Халь ӗнтӗ, Туркай килнӗ хыҫҫӑн, ку сӑмаха хаҫатра пӗрле ҫырма пуҫланӑ пулас.
Шкулӑн паянхи программинче наци компоненчӗ валли вырӑн хӗсӗнсех пырать.
Раҫҫейри вӗренӳ тытӑмӗ тӗрлӗ саманара темӗнле реформӑна та тӳснӗ. Улшӑнусен усӑлӑхӗ яланах пулнӑ-и - татса калама йывӑр. Паян мӗн пулса иртни вара - куҫ умӗнче. Пахалӑхлӑ вӗренӳ патне ӑнтӑла-ӑнтӑла «модернизаци» сӑмах асӑннӑ тытӑмӑн ведомство пуҫлӑхӗсен анчах мар, ахаль вӗрентекенӗн чӗлхи ҫинчен те кайми пулчӗ. Ҫӗр-шывӑмӑрта та, республикӑра та пӗлтӗр «Вӗренӳ ҫинчен» саккун ҫӗнелчӗ. Пӗлӳ паракан учрежденисем федерацин патшалӑх вӗренӳ стандарчӗсене пӑхӑнса хӑйсен ӗҫне йӗркелесе пыраҫҫӗ.
Пирӗн тӳре-шарашӑн чӑваш чӗлхи тем тесен те кирлӗ мар. Тутарстанрисемпе танлаштарсанах пысӑк уйрӑмлӑх куратӑн. Вӗсен сайчӗсем те тутарла туллин калаҫаҫҫӗ, мероприятисенче те тутар чӗлхипе усӑ кураҫҫӗ. Ав, пӗлтӗр универсиада иртнӗччӗ. Пысӑк спорт мероприятин сайтне вара акӑлчанлипе вырӑсла версисӗр пуҫне тутарла та хатӗрленӗччӗ. Шкулсенче те вӗсем тутарла вӗрентес тесе тӑрӑшаҫҫӗ, Раҫҫей министрӗсем ҫӳлтен «хушаҫҫӗ» пулсан та вырӑнта, хӑйсем патӗнче, майсем тупаҫҫех.
Шупашкарта Раҫҫей тата тӗнче шайӗнчи мероприятисем сахал мар иртеҫҫӗ.
+20.3 °C
