Учёный-историк Смирнов А.П. — один из разработчиков чувашской истории, и имевший прямое отношение к исторической науке поволжских народов. Родившийся в семье присяжного поверенного 29 мая 1899 года в Москве Смирнов Алексей Петрович прожил 75 лет, занимаясь советской историей и археологией. Специализировался выходец из еврейской семьи в области финно-угорской и булгарской истории.
В 1929 году Алексей Смирнов защитил кандидатскую диссертацию на тему «Археология прикамских финнов в Х-XIV вв» (запомните эту кандидатскую тему ученого).
More...
7 (ҫичӗ) томпа тутар историйӗ пичетленсе тухнӑ Хусанта.
Второй том посвящён Волжской Булгарии и Великой Степи.
Третий том посвящён Золотой Орде.
Все семь томов доступны в Сети, в пдф-формате. То есть, достаточно погуглить и всё открывается перед вами в первозданном виде. Любой том.
А у нас что можно почитать интересного про историю чувашей? Полтома хоть наберётся?
Когда-то можно было спокойно найти в Сети статьи Василия Димитриевича Димитриева.
Мӑсӑльмансен Хӑрпан пайрамӗ ҫитнӗ май, чӑваш чӗлхинче упраннӑ арап сӑмахӗсене тӗпӗр хут аса илессӗм килчӗ. Нумайӑшӗ тӗнпе йӑла пулӑмӗсене, хӑшӗ пӗри хаклава, палла ят параҫҫӗ.
Хӑрпан – قربان
Телей – طالع
Хавас – هوس
Лайӑх – لايق
Айӑп – عيب
Ӑслай – اصول
Эрех – عرقى
Мухмӑр – مخمور
Этем – آدم
Хапӑл – قبول
Хатӗр – حاضر
Хӑват – قوّة
Пайта – فائدة
Шар – شرّ
Словарьсенче ку сӑмахсене ҫырса кӑтартнӑ-ха.
О чем говорят цифры и числа?
В той части Библии, которая называется "Ветхий Завет", есть книга под названием "Числа". Понятно, она первоначально была написана на древнееврейском языке и называлась "Бемидбар" (בְּמִדְבַּר), а на (древне)греческом языке книгу назвали "Арифмон" (Числа) — Ἀριθμοί. По латыни — Numeri. По чувашски — Хисепсем.
И так далее. Вот откуда название нашей статьи, которая, впрочем прямого отношения к вышесказанному не имеет.
Николай Иванович Ашмарин 1902-мӗш ҫулта "Болгары и чуваши" кӗнеке кӑларнӑ.
Ку кӗнекен репринтла кӑларӑмӗ ҫак сайтри электронлӑ лавккара пулнӑ, халӗ вара сутса пӗтернӗ иккен.
Ашмарин кӗнекин тӗп шухӑшӗ ҫакӑн пек:
Чӗмпӗр облаҫӗн ҫурҫӗр енче, Сӗве шывӗн сылтӑм ҫыранӗнче, Хӗрлӗ Сӳнтӗк ятлӑ пӗчӗк тутар ялӗ пур. Ҫав тӗлте 10-мӗш ӗмӗртен юлнӑ мунча ишӗлчӗкӗсене тупнӑ 1990-мӗш ҫулсенче. (Раҫҫей нимӗҫӗсем валли ял тума хӑтланнӑ чухне экскаватор ӑнсӑртран чакаласа кӑларнӑ: "нимӗҫ ялне" тӑвайман, анчах истори палӑкӗ тупӑннӑ).
Каламасӑрах паллӑ ӗнтӗ, ку объект Атӑлҫи Пӑлхар тапхӑрӗпе тачӑ ҫыхӑннӑ.
http://ullica.ru/2014/10/13/vandaly-ili-poxititeli/
Нумаях пулмасть Владимр Болгарский текен сайтҫӑ << Хунакур (Фанагория),-кашни пӑлхар-чӑвашӑн тивӗҫӗ — кунта ҫитсе кур!
1954-мӗш ҫулта Шупашкарта А.П.Ковалевскийӗн, Харьковра пурӑнакан арабистӑн, кӗнеки пичетленсе тухнӑ. http://сувары.рф/ru/content ... m-ahmeda-ibn-fadlana
Шӑпах ҫакӑнта ӗнтӗ хайхи "сувар — суван — суваз — чӑваш" текен гипотеза сиксе тухнӑ.
Ахмед Ибн Фадлан 922-мӗш ҫулта ҫырса хӑварнисенче ҫавнашкалтарах ӳкерӗннӗ сӑмах пур имӗш. Ковалевский хоспочын еплерех пырса тухнӑ ҫавӑн патне — кун пирки паянхи кун кирек кам та, —пӗлӳлӗхӗ, хӑнӑхӑвӗ ҫителӗклӗ пулсан!
Пирӗн тӑрӑхра вӑтам ӗмӗрсенче Атӑлҫи Пӑлхар патшалӑхӗ пулнӑ. Вӑл патшалӑхра Р,Л-чӗлхепе калаҫакан тӗрӗксем пурӑннӑ. Паянхи чӑваш чӗлхи те ҫавнашкал тӗрӗк чӗлхисен ушкӑнне кӗрет. Вӑтам ӗмӗрсенчи ҫав чӗлхене ӑслав тӗнчинче "пӑлхар чӗлхи" теме йышӑннӑ. ТӖНЧЕРЕ "СУВАР ЧӖЛХИ" ТЕКЕН ӐНЛАВ ПАЧАХ ТА ҪУК! Пулхӑр , Хазар , Авар чӗлхисем пирки сӑмах хускатнисем пур, анчах та сувар чӗлхи пирки пупленисем курӑнсах каймаҫҫӗ. Пире интереслентерекен тапхӑр тӗлӗшпе ҫыхӑнтарса — пушшех те калаҫмаҫҫӗ сувар чӗлхи пирки. Ахальтен, ӑнсӑртран мар ку, ырӑ ҫыннӑмӑрсем.
Удмурт Республикин ҫурҫӗр енче, Чепца шывӗн тӑрӑхӗнче, Глазов хули таврашнелле хӑйсене бесерман текен ҫынсем пурӑнаҫҫӗ. Вӗсем удмурт чӗлхипе калаҫаҫҫӗ.
Ҫак ҫынсене виҫҫӗр-тватҫӗр ҫул каялла документсенче чылай чухне "чӑваш" тесе те асӑнаҫҫӗ. Ҫакӑ пачах та ӑнсӑртран мар.
Мӗншӗн тесен бесермансем чӗлхипе ҫеҫ удмуртсем, ытти енсемпе вӗсем чӑвашсене ҫав тери ҫывӑх.
Бесермансем — чӑвашсем пекех, Атӑлҫи Пӑлхар еткерҫисем.
Анчах та мӗншӗн-ха "чӑваш" ят мар, "бесерман" ят ҫиеле тухнӑ кунта?
X ӗмӗрте (922-мӗш ҫул) Атӑлҫи Пӑлхар патшалӑхне инҫетри арабсем патӗнчен элчӗсем килсе кайнӑ. Кун пирки эпир элчӗлӗх ҫыруҫи Ахмед ибн Фадлан ҫырса хӑварнисенчен пӗлетпӗр.
Хӑшпӗрисем шутланӑ тӑрӑх, ҫав ҫыравсенче темӗнле "суваз" текен йӑх пирки асӑнни пур имӗш.
Анчах та ҫакна шутсӑр шанчӑклӑ хыпар теме ҫук. Мӗншӗн тесен текстра чӑннипе "суваз" мар, "суван" тени тӑрать. Тӗрлӗрен апла-капла шухӑшларӑшсем ҫине таянса ҫеҫ ҫавна "суваз" пулӗ теҫҫӗ.
-2.7 °C
