Электронлă вулавăш

— Тинех тăванлашма вăхăт çитрĕ, — терĕ вăл хаваслăн кулса.

Кулли пит çинче чылайччен тăчĕ. Те чăн-чăн туйăмах пулчĕ ку, те вăйă кăна. Чухласа юлаймарăм.

— Мана çитес тесен, паллах, сан тапаçланмалла та тапаçланмалла. Каплах пулсан шанчăку пур. Эпĕ вуннă ларса тухнă. Атя, хăвала мана.

Чĕнмерĕм. Калаçсан çыпçăнмаллипех çыпçăнĕ ку терĕм. Капла хăйне хапăл туманнине курса хăпса кайĕ терĕм.

— Мĕн çав териех каçăр пуçлă эс? Хăвна кам тесе шутлатăн? Мухтавлă чăваш халăхĕн ывăлĕ тесе пуç каçăртатăн-и? Эпĕ те чăвашах. Çĕпĕрте çуралнă та чăвашла калаçма кăна пĕлместĕп. Юнĕ вара чăвашăнах...

Кун пек калани пĕр тĕлĕнтерсе, пĕр иментерсе ячĕ. Чăваш çынни çапла сĕмсĕр те чарусăр пулнине ман курас килмест. Ыттисем, манпа пĕрле килнисем, пĕри те Кабанов пек мар. Эпĕ хам та такамшăн кăна нуша тӳсетĕп. Ырă мар ят илтĕм пулин те йĕркене пĕрре те пăсман.

Аттепе анне пурăнакан облаçпа района асаилчĕ те, тимлесе итлеме пуçларăм. Болотное текен ял санран инçе-и тесе ыйтасах килсе тăрать. Çĕткеленчĕ-çĕткеленчĕ те пăрахса кайма тăчĕ. Хам та сисмерĕм, чĕлхе çинчех тăракан ыйтăва персе ятăм. |

— Ăçтан пĕлетĕн ку яла?

— Аттепе анне унта пурăнаççĕ...

— Янташсемех апла эпир. Пирĕн ял Болотное текеннинчен алă çухрăм айккинерех ларать, анчах эпĕ унта пулнă. Темиçе те. Чăвашсемпе ирçесем пурăнаççĕ унта. Пĕр вăхăтра пĕрле куçса пынă. Мĕнпур чăваш пекех, кунтисем те фермăра ĕçлеççĕ. Çĕпĕр вырăсĕсем хăйсем çав тери кахал çынсем.

— Те вырăсах-ха вĕсем?

— Вырăсах теççĕ вĕсем хăйсене. Вырăсланнă такамсем ĕнтĕ. Хăçантанпа вырăс патши Çĕпĕре каторга вырăнĕ тесе шутланă та, каторгăпа тĕрме çыннисем ытларах вĕсем хушшинче. Ак эпĕ те хамăн ачасене чăваш тесе мар, вырăс тесех çыртаратăп. Ним иккĕленмелли те çук. Тĕрĕссипе, манран вырăс мар, чăваш çуралмалла... Çитĕ-ха кирлĕ-кирлĕ мар павраса. Ыран пыратна манпа пĕрле самоволкăна? Пăр каç калаçсах чуптутараканнине тупса паратăп. Куçна-пуçна чарса пăрахрăн та-и? Ухмах та иккен эс. Арçыншăн антăхса çӳреççĕ лешсем... Манса кай шкулта вĕрентнине. Пурнăçăн ун хăйĕн шкулĕ. Тытăн вĕренме çав шкулта. Пурнăçран илме пур ырлăха пурне те илмелле. Чăваш сăпайлăхĕ... Сăпайлăх та мар-ха вăл. Темрен тем сиксе ан тухтăр тесе хăрани кăна. Çавă пурнăçпа киленме чарса тăрать те. Çĕпĕр чăвашĕсем аслашшĕсен йăлисене пурне те манса кайнă. Санăн та манма вăхăт çитнĕ. Эпир Çĕпĕрте никама та маххă памастпăр. Ĕçес тесен ттуринчен те иртсе кайнă. Вăрлас тесен каллех ӳксе юлмастпăр... Вăт çапла, тĕп чăваш... Атя, ыран пымасан урăх чĕнместĕп...

Ĕненсе калаçакана хăвна килĕшменни, кăмала кайманни çинчен сăмахлать пулин те итлес килет. Çăвар карсах пăрахрăм. Такамран вĕренсе мар, хăй тӳссе ирттернине калать Кабанов.

— Çар вĕренĕвĕн отличникĕ ятне памаççĕ санпа иксĕмĕре, черетлĕ отпуска та ямаççĕ санпа иксĕмĕре. Медаль вырăнне мăйран ярлăк çакса янă. Савăнсах йăтса çӳре эс ăна...

— Ман самоволкăна çӳреме сăлтав çук. Хĕрсемпе паллашас тесен — Вереяра вĕсем карталансах çӳреççĕ. Кăчăк туртса ил те чупсах пыраççĕ.

Тавлашса тăмарĕ Каĕанов. Эх, эсĕ те ăнланмарăн мана тенĕн пăхса тăчĕ те ман еннелле хăй мĕн тăвассине, ăçта каяссине пĕлмесĕр казарма тепĕр еннелле утса кайрĕ. Утти шанчăк çухатнă çыннăн уттине асаилтерчĕ.

Хамăн та ăш вĕçрĕ çакăн хыççăн. Камшăн хавас-ши вăл салтак служби? Кашнин тасаран та таса тивĕçĕ тесе пуçтараççĕ те пире...

Пуш уйăхĕн пуçламăшĕнче пирĕн полка тĕрĕслекенсем йышлăн килсе тулчĕç. Штабпа юнашар килен-каянсем валли икĕ пӳлĕм уйăрнăччĕ. Унта пысăк чинсене вырнаçтарчĕç. Кĕçĕнреххисене валли ракета дивизионĕн çур казармине пушатрĕç. Салтакĕсене пирĕн пата куçарчĕç. Казармăра краватьсемсĕр пуçне урăх нимĕн лартма та вырăн юлмарĕ. Тĕрĕслекенсем хăйсен йĕркипе пурăнчĕç, эпир — хамăрăннипех.

Мĕн темелле-ши ĕнтĕ ăна? Хĕвĕшӳ тесен хĕвĕшӳ мар, ĕштеленӳ тесен те аплах мар-ха. Канăçсăр та пăтăрмахлă кунсем пуçланчĕç. Уйăха яхăнах пычĕç вĕсем. Кашнине, пĕр салтакпа сержант, пĕр офицер юлмиччен, спорт нормисене партарчĕç. Ирхи апат хыççăн стадионра халăх хĕвĕшме пуçлать те, мĕн каçхи апатченех çын татăлмасть унтан. Хамăр командирсем кам мĕн пултарнине лайăх пĕлеççĕ. Çавăнпа турник çинче «сосиска пек çакăнса тăракансем» вырăнне урăх салтаксене яраççĕ. Хальччен те тĕрĕслекенсене пĕрре кăна мар улталанă та майне пит лайăх вĕренсе çитнĕ.

Пирĕн ушкăнра та пулчĕç унашкаллисем. Шарламастпăр. Эпир те полк патриочĕсемех. Кабановпа иксĕмĕр пĕр ушкăна лекнĕ иккен. Вăл та, ман пекех, пиçиххине салтса хунă, гимнастерка тӳмисене вĕçертнĕ, хушаматне каласса кĕтсе тăрать. Чи малтан асăнчĕç ăна. Тăнк-тăнк утса турник умне çитсе тăчĕ. Малалла команда пуласса кĕтет. Çарта кашни утăма командăпа кăна тумалла-çке. Ирĕк пачĕç. Тытăнчĕ алă вăйĕпе туртăнма. Тĕрĕслекен офицер пĕрре, иккĕ, виççĕ тесе шутларĕ те сасăпа шăпланчĕ. Хĕрелсе те каймарĕ Кабанов шăнăрĕсем те кантраланмарĕç, пружина тăсăлса пĕрĕнет тейĕн, туртăнать те туртăнать, çирĕм хут туртăнса илсен аллисене вĕçертмесĕр кăшкăрса ыйтрĕ: — Çитет-и?

Тĕрĕслекен офицер ним те шарламарĕ, вăл аптăрасах ӳкрĕ. Кабанов кăштах канса илнĕ хыççăн тепĕр хут туртăнма пуçларĕ. Ку хутĕнче хăй сасăпа шутларĕ: пĕрре, иккĕ, виççĕ... Тепĕр вунпилĕк хут туртăнсан сиксе анчĕ те канлĕн сывласа ячĕ. Вăт çапла тенĕн тĕрĕслекен офицер çине пăхса илчĕ. Лешĕ васкаса тем çырма пуçларĕ. Унччен те пулмасть — тĕрĕслекен офицер пире хамăр тĕллĕнех тăратса хăварчĕ, штаб еннелле утса кайма тытăнсан кăна аякран кăшкăрса саланма ирĕк пачĕ. Хăй малалла чупсах кайрĕ. Çур сехетрен тин таврăнчĕ офицер. Пĕччен мар, виççĕн. Ытти юлташĕсене çак таранчченех шыранă ĕнтĕ тесе ăнлантăмăр. Кабанова илсе кайрĕç.

Кăнтăрлахи апат çитрĕ. Пире тĕрĕслекен офицер çухалчĕ. Çав кун эпир кунĕпе стадионра ним тума пĕлмесĕр аптăраса пурăнтăмăр.

Футболла та пулин выляс килет хамăрăн. Тĕрĕслекенсенчен хăратпăр. Халь-халь килсе тухĕç те сире хушман тесе ятласа пĕтерĕç. Сĕлкĕшлĕ юра такăрлатпăр кăна. Тĕркĕшетпĕр, хĕвĕшетпĕр. Каç енне кайсан кăна Кабанов таврăнчĕ.

— Куртăра, полкра эп самоволыцик кăна, никама кирлĕ мар çын. Округра вара ман пеккисем çук та иккен. Округ чысне хӳтĕлеме илсе каяççĕ мана...

Тĕрĕслекенсем кайсан та тепĕр уйăх полкрах пулчĕ-ха Кабанов. Шифрлă телеграмма килессе кунсерен кĕтрĕ. Шăп тепĕр çултан пирĕн полка Купăста варĕнчи полигона илсе каясси çинчен шифрлă телеграмма килчĕ. Полк командирĕ тепĕр кунах разводра кун çинчен пĕлтерчĕ.

— Паянтан пуçласа пурте полигона кайма хатĕрленетпĕр, — терĕ.

Штабра канашлу хыççăн канашлу иртет, командир кунсерен хăйне пăхăнакан офицерсене пуçтарать, партком пуху хыççăн пуху, лару хыççăн лару ирттерет. Пурте пĕр ыйтăва чăмлаççĕ, пĕр сăмаха калаççĕ. Эпĕ кăна илтместĕп çав сăмахсене. Радио техникин центрĕнчисене, ракета дивизионĕнчисене кунсерен вĕренӳ тревоги канăç памасть. Пирус туртма ларатна, телевизор курас тетне, волейболла выляма шухăш тытатна — пач кĕтмен-туман çĕртен сирена улама тытăнать те. Тĕпĕртетеççĕ вара салтаксем. Офицерĕсен те канăç çук. Эрни-эрнипе килĕсене таврăнаймаççĕ. Арăмĕсемпе ачисем тунсăхласах çитеççĕ.

Полк командирĕн, Федотов полковникăн, халь генерал картлашки çине улăхса юлаймасан урăхран май пуласса кĕтмелли çук. Çавăнпа вăл хăй те канăç çухатнă, ыттисене те пĕрне те канăç памасть. Çар тĕрĕслевĕсем татах та, татах та пуласса аван пĕлет вăл. Полигона тухса кайма вăхăт çитиччен генералсем те, министерствăри пысăк чинсем те киле-киле çӳреме тытăнчĕç. Çар хулинче шăпăр пырса перĕнмен вырăн юлмарĕ, кивĕ сарайсене, телефон юписене пурне те сӳтсе-касса пĕтерчĕç. Йывăç юпасем вырăнне асбест-бетон юпасем лартса тухрĕç, хунарсене пурне те улăштарчĕç. Казармăсене, штаб çуртне, лавккапа офицерсен столовăйне пĕр уйăхрах юсаса çенĕрен сăрларĕç. Ĕç алли тарам чухне тем те тума пулать мар-и? Салтак тавлашса-хаклашса тăраймасть, хушнă та — ĕçлемелле. Манпа пĕр вăхăтра килнисенчен чылайăшĕ строительствăпа юсав бригадине лекрĕç. Полк командирĕ хăй пăхса-тĕрĕслесе тăрать вĕсене, кĕçĕн командирсен мăшкăлне памасть. Манăн та вĕсемпе пĕрле пулас килчĕ. Мельник подполковника çакăн çинчен каларăм.

— Строительство ĕçне чухлатна вара? — ыйтрĕ ку. .

— Чухламасăр! — терĕм эпĕ хăюллăн.

Кампа мĕн калаçнă вăл, пĕлместĕп. Тепĕр куннех мана кивĕ самосвал пачĕç. Машини ку кирлĕ пулманран гаражра темиçе çул юхăнса ларнă. Пĕр çур кун пек аппалантăм та хута ятăм çакна.

Мартынюка снабженец тунă иккен. Бетон, раствор, кирпĕч шырама çӳрет пĕр аслă лейтенантпа. Строительство материалĕ пур çĕрте те лимитлă чухне ăна йăпăр-япăр тупма çук-çке.

Полкран аслă çул çине тухма бетонланă çулпа виçĕ çухрăм ытла каймалла. Полк çулĕпе аслă çул хĕресленнĕ çĕртен инçех те мар, пирĕн ракета дивизионĕпе тĕлме-тĕл, сывлăшри ракетăсене персе антармалли система тума тытăннă. Çирĕм гектар вăрман касса уçланкă тунă. Дороховăран, Кубинкăран, Наро-Фоминскран, Истрăран, ытти хуласемпе поселоксенчен кунта тулли машинăсем вĕçĕ-хĕррисĕр килсе тăраççĕ. Бетонĕн, кирпĕчĕн, растворĕн, цеменчĕн шучĕ те, виçи те çук. Никам та мар, Мартынюк тавçăрса илнĕ. Вăл ир-ирех çул хĕресне тухса тăрать те хăватлă самосвалсене пĕрин хыççăн тепĕрне тыта-тыта чарма пуçлать. Пире кирлĕ строительство материалĕсене тиенĕ машина пулсан шоферпа юнашар кабинăна кĕрсе ларать те çул кăтартса килет. Эпир туххăмрах пушататпăр, ĕçе кĕртме тытăнатпăр. Командирсем те çакна малтан пĕлмен. Кайран хăраса та ӳкрĕç, Мартынюка штаба чĕнтерчĕç. Лешĕ мĕн каласа ӳкĕте кĕртнине пĕлместĕп. Ун хыççăн та хăйĕн ĕçне пăрахмарĕ.

Эпĕ хамăн хăлтăр-халтăр самосвалпа ĕçсĕрех пурăнтăм. Çапах вăхăтра тапратса тухатăп, çынсем ĕçлекен вырăна каятăп. Ăна леçсе хумалли, кăна кӳрсе килмелли тупăнсах тăрать. Ачасене пулăшма та май тупăнать. Темле тесен те йышпа пурăнма хаваслăрах.

Полкра ĕçсĕр суптăркаканни пĕр Кабанов кăна пулĕ. Ни округа чĕнсе илмеççĕ хăйне, ни кунти командирсем ăна пирĕн салтак тесе шутламаççĕ. Клуба кайса ларать, библиотекăна кĕрет. Клубра Бондаренко баянçăсăр пуçне урăх никам та çук. Лешĕ вăл баянне тытса ларать те, никам та кирлĕ мар ăна. Библиотекăра Подкопаев лейтенантăн арăмĕ Зина пански çыхса ларать. Унпа та сăмах килĕштереймест Кабанов. Çӳлĕк çинчен пĕр кĕнеке илет те сиркелесе пăхать, ăна вырăнне хурать те тепĕрне илет. Вулама хăнăхман. Журналсем сиркелет-сиркелет те тухса каять.

Пире малтанхи строительсемех пурăннă, халĕ юхăнса ларакан барака васкавлăн юсама хушрĕç. Чекулаев майор смета пекки те туса хунă пулнă. Çара иличченех строительство техникумне пĕтернĕ. Вăл ертсе пыма тытăнчĕ пире. Ырă та ырă çын ĕнтĕ хăй. Командир пек мар, çемье пуçĕ пек тыткалать хăйне. Команда парса, кăшкăрса хăратса ĕçлеттерес йăли çук та иккен хăйĕн.

— Атьсемри, килĕр-ха, халь çапла тăвар, унтан çавна тăвăпăр, — тесе кăна калаçать пирĕнпе.

Хăйпе хăй çемйи çинчен ним те каласа памасть, вăт ман çав юлташ пур тата çав юлташ пур текелет. Тĕрĕссипе, юлташ тени вăл хăех иккен. Çапла ытарласа калать пулсан та унăн асап-хуйхине ăнланса илетпĕр. Арăмĕпе вуникĕ çул пурăнать. Ачи-пăчи çук. Çакă чăтма çук пусмăрлать иккен ăна. Паллашасса та арăмĕпе вагонра отпуска кайнă чухне паллашнă та, хĕрарăм тĕл пулнишĕн савăннăскер, çавăнтах çырăннă. Юрату та, ăна çывăх туйăм та пулман паллах. Арçынна хĕрарăм, хĕрарăма арçын кирлипе иккĕшĕ пĕрлешнĕ. Халь тин иккĕшĕ те шăпа панă пеккипе килĕшнĕ. Пурăнаççĕ çапла. Анчах майорăн чунĕ пăлханма чарăнмасть иккен. Вара ман çав юлташ çапла-çапла тет те хăйĕн кун-çулĕн сыпăкĕсене кала-кала пама пуçлать.

Ырă çынна пĕрин те кӳрентерес килмест. Вăл мĕн-мĕн хушнине тимлесех тăватпăр. Майора начар ан пултăр тетпĕр. Нумая ямарăмăр. Темиçе çул юхăнса ларнă барак тирпейленсе те çуталса кăна кайрĕ.

— Казарма пулать-и ку? — ыйтатпăр майортан.

— Пĕлместĕп, эсир пĕлмен пекех, эпĕ те пĕлместĕп...

Майор та, эпир те пĕлменнине аслă командирсем тахçанах пĕлнĕ. Çара илмелли çамрăксем сахалланса çитнипе министерство контрактпа хĕрсене çар ĕçне илме шутланă иккен. Пирĕн командира та тахçанах хушнă пулнă, лешĕ общежити валли вырăн пулманнипе кăна тăхтаса тăнă пулнă. Юсаса çĕнетнĕ барака йышăнма хăй пычĕ. Паллă ĕнтĕ, пысăк командирсем нихçан та пĕччен çӳремеççĕ, ун хыççăн вун-вуникĕ офицер карталанса утать. Эпир, салтаксем, айккинерех пăрăннă, командир куçĕ тĕлне пулсан тем калаçу пулать-ха, тиркемелли, тен, ята кĕртмелли те тупăнатех вĕсем валли...

Мартынюкпа темиçе салтак мачча çинех хăпарса ларнă. Вĕсене аялта мĕн калаçни илтĕнет, хăйсем вара курăнмаççĕ. Эпĕ хамăн кивĕ самосвала барак хыçне кайса лартрăм та кабинăран сăнатăп.

— Чекулаев майор, ман пата! — терĕ полковник.

— Есть! — илтрĕм Чекулаев сассине.

Полковник ним те шарламарĕ-ха, барак тăрăх тепĕр хут уткаласа çӳреме пуçларĕ. Унпа пĕрле килнĕ офицерсем мĕн тумаллине пĕлмесĕр вырăнтах тăрса юлчĕç. Полковникпа майор тепĕр вунă-вунпилĕк минут таранах пӳлĕмсене уçа-уçа тĕрĕслерĕç, сăрри те типсех çитеймен алăксемпе стенана хыпашла-хыпашла пăхрĕç. Полковник кун пеккине хăйĕн ĕмĕрĕнче пуçласа курать тейĕн. Чăнах та, питĕ те питĕ хӳхĕм пулчĕ ĕнтĕ юсаннă барак. Тул енчен те çуталса кăна тăрать, шал енчен те хăтлăх тытать.

— Майор юлташ! — терĕ те полковник лăпкăраххăн каллех чарăнса тăчĕ.

Лешĕ хуçи куçĕнчен пăхакан анчăк пекех хускалми тăчĕ.

— Итлетĕп! — терĕ полковник янах хыпашлама тытăнсан.

— Акă мĕн! Барака юсама хутшăннисене пурне те никама сиктерсе хăвармасăр хавхалантармалла. Хутсем туса парăр паянах. Ыран приказ кăлармалла пултăр...

Мартынюк тӳрех маччаран сиксе анчĕ. Полковник тухса кайнă-кайманах Чекулаев патне чупса пычĕ.

— Черетлĕ отпуск, черетлĕ отпуск, ыттипе нимпе те килĕшместĕп. Эпĕ пулман пулсан кăçал мар, тата виçĕ çултан та юсаса пĕтерейместĕр. Черетлĕ отпуск, майор юлташ!

— Юрĕ-ха, юрĕ... Пурте манран килменнине пĕлетĕн эс. Çырса парăп...

— Çавă кăна кирлĕ те мана! Эп Федотов патне кĕме те хăраса тăмăп.

Верккана кайса курма служба пĕтиччен те урăх май пулмĕ тесе шухăшласа илтĕм эпĕ те. Пуç хыçкалама тытăнтăм. Мĕн тумалла-ха? Мартынюкăн сăмахĕ витет ав. Вăл чăнах та тăрăшнă, тунă. Эпĕ-çке айккинче-майккинче кăна çӳрекеленĕ. Чим, капла мар-ха, манăн хам ĕçĕме хаклаттарма май тупмалла.

Чекулаева салтаксем çавăрса илнĕ, пурте-пурте черетлĕ отпуск кăна ыйтаççĕ. Эпĕ те пырса çапăнсан — ман сăмахăм çухалсах кайĕ, ăна Чекулаев илтсе те юлаймĕ. Вăл ав çăмарта тăвас чăхлах тапăртатма тытăннă, каяс тесен ункăран кăларса ямаççĕ, кăшкăрса хăратас тесен çăвар уçтармаççĕ. Аран-аран хăпрĕç майортан салтаксем. Паянлăха пире ĕç хушмарĕ, кайăр та казармăна канăр терĕ, хăй штабалла васкарĕ. Эпĕ те хамăн хăлтăр-халтăрăма гаража кайса лартам терĕм.

Тĕп интенданта курсан савăнсах кайрăм. Тем валли машина кирлĕ пулнă та нарядран юлни çук-ши тесе гараж пуçлăхĕ патне пынă. Лешĕ машина сассине илтсен хапха умнех чупса тухрĕ.

Ăçта каян, мĕн тăван тесе ыйтса тăмарĕ, кăчăк туртса илчĕ те Мельник еннелле тĕллесе кăтартрĕ.

— Мельник аллинче пулатăн паян, — терĕ те калле кĕрсе кайрĕ.

Пĕр ăнăçсан пурнăç ăнăçать, пĕр юнтарсан юнтарать. Телей тенине тепĕр чухне антăхса шырамалла та мар, хăех алла пырса кĕрет. Шăп çапла пулса тухрĕ манăн та.

Ят:
Хăвăр шухăша çырса пĕлтерĕр:

Ă ă Ĕ ĕ Ç ç Ÿ ÿ Ӳ ӳ « ... » —

Хаклав:

Шухăшĕ: --...вăйсăр...мухтамаллах   мар...вăйлă
Чĕлхе илемлĕхĕ: --...илемсĕр...чаплах   мар...илемлĕ
Содержанийĕ: --...ăшах...вăтам...тарăн