Электронлă вулавăш

Мельника хуняшшĕ шăнкăравланă пулнă, эрне каяллах. Хăйсем çĕнĕ шифоньер туяннă та, те тĕсĕ килĕшмен, те вырăн тупăнман лартма, кĕрӳшне килсе илме каланă. Унтанпах арăмĕ подполковника канăç памасть иккен. Паян вара хăйне пушăрах пек туйнă та кайса килмех шутланă. Полк командирĕ те паян канмалли кун çук-и ун валли тесе тĕпчесе тăман. Ирĕк панă.

Тухса вĕçтертĕмĕр. Машина чупнине те, руль мĕнле пăркаланнине те сисместĕп. Хам вĕçсе пынă пек туйăнать. Тăрсан-тăрсан кăна Мельник сасси пуç тӳпинчен пуçласа ура тупанĕ таранах çавăрса илнĕ тивлетлĕхе сире-сире ярать: майпенрех, хулленрех хăвала... Иксĕмĕр те чарăнми калаçатпăр. Иксемĕр те пĕр япала çинченех, çĕнетсе лартнă баракпа пултаруллă салтаксем çинчен. Çакăн чухне пырса кĕчĕ те çак шухăш. Мельник мана пулăшман мар, халĕ те хута кĕмĕ-ши? Кăмăлĕ, манăнни пекех, çĕкленӳллĕ, çитменнине, эпĕ ăна пулăшса паратăп. Малтан ку шухăш чĕлтĕр-чĕлтĕр кăначчĕ, пынăçемĕн капмарланса та хăюланса пычĕ.

— Чекулаев Мартынюка черетлĕ отпуска яма пулчĕ, — калаçатăп хам. — Полк командирĕ ыранах приказ кăларатăп тесе каланине хам та илтрĕм. Ман ĕнтĕ, гауптвахтăра ларса курнă çыннăн, ĕмĕтленмелли çукрах пулĕ...

— Мĕн тетĕн? — сасартăк ыйхăран вăраннă пек пулчĕ Мельник. — Тивĕçлĕшĕн лартаççĕ, тивĕçлĕшĕн ырлаççĕ. Гауптвахтăра пулнă тесе отпуск памасăр тăмалла мар. Таврăнсан астутар эс мана. Чекулаевпа хам калаçăп...

Çар çыннисем сăмах çине тăма пĕлни килĕшет мана. Ĕнер полковник приказ кăларатăп тесе каларĕ, тепĕр кун разводра ăна вуласа та пачĕç. Тĕрĕссипех каласан çак приказра хамăн хушамат та пуласса кĕтмен те эпĕ. Хуняшшĕ патĕнчен Мельник нихçан та урă тухман та, ĕнер те вăл хĕрĕнкĕччĕ. Ӳсĕр пуçпа тем те персе яма пулать тесе шухăшларăм.

Çар уставĕшĕн, командирсемшĕн чи сумли мораль хавхаланавĕ шутланать, пирĕншĕн, салтаксемшĕи, черетлĕ отпускран пысăкрах тав туни çук. Приказсенче малтан çар вĕренĕвĕн отличникĕсене, полк ялавĕ умĕнче ӳкерттернĕ хăвăн сăнӳкерчĕкне парнеленине палăртаççĕ. Отпускĕ хыçалта. Строй хытса ларнă пек нимĕн те хускалмасть. Штаб пуçлăхĕ чыхăна-чыхăна вуланипе илтсе юлаймасран хăратпăр пурте. Ак тата пĕр кĕтмен япала! Манăн хушамата та асăнчĕç! Черетлĕ отпуск панисен хушшинче. Чалт сиксе илесрен аран-аран тытса чарайрăм хама. Стройра мар, ирĕкре пулнă пулсан мĕн тунă пулăттăм-ши халь? Ах, часрах-часрах пĕтерес килет ку развода, ах, такамăн мăйĕнчен уртăнас та чуптăвас килет, ах, Мельник подполковника чарăнми тав тăвас килет... Анчах юрамасть. Малтан хама çĕр айнелле анса пынăн туйрăм, унтан çĕртен хăпрăм та вĕçсе кайма тăтăм. Пуç кашласа-шавласа кайрĕ. Чĕре кăкăра ватса тухаслах тапать. Тăнлав янкки-янкки янăраса тăрать.

Развод саланчĕ те, казармăна кĕнĕ-кĕменех мана юлташсем ура! çĕклеме пикенчĕç. Хытăрах ывăтса ярсан, чăнах та, вĕçсех каясла туйрăм хама.

 

Вунпĕрмĕш сыпăк

Пирĕн полк командирĕ приказсене ĕç кунĕ вĕçленес умĕн алă пусатъ тенине пуринчен те илтме тӳр килнĕ. Ырантан черетлĕ отпуск пуçланмалла, паян алă пусрĕç. Каçхи апат умĕн. Тепĕр куна хăварсан, тетĕп, хутсем илсе-туса çур кун иртсе каять. Çавăнтах штаба тухса чупрăм. Крыльца çинче Мельник тăра парать.

— Пуçтарăн, тепĕр çур сехетрен тухса каятпăр, — терĕ вăл.

Аптăратсах пăрахрĕ кун пек калани. Ăна-кăна тавçăрса илем тесе тăнлава хыпашлама тытăнтăм.

— Хутусене илнĕ эпĕ. Кĕрсе алă пус. Чăматанна йăт та КПП патне тухса тăр...

Финанс пайĕн пуçлăхĕ мана хăй алăк уçса кĕртрĕ. Вăл та кĕтсех тăнă иккен.

— Лайăх канса кил, — терĕ те вăл алла чăмăртарĕ.

Тӳрех казармăна чупрăм. Каптенармус вырăнта пулмарĕ те, юлташсем пурте пăлханса кайрĕç.

— Мĕн ку? Çыннăн отпуска каймалла. Чăматана хăйĕн çĕклесе тухас вырăнне вăл таçта çӳрет-и? Тупса килĕр халех. Арçын хатĕрĕсĕр хăварăпăр...

Чăнах та, ачасем маншăнах пăшăрханнине туйса илтĕм те, куçсем шывланса килчĕç. Салтак туслăхĕ мĕн иккенне ху тӳсмесен пĕлейместĕн çав. Каптенармусăн йăли пур, хăйне вăл салтак аристократийĕ тесе шутлать те апата стройпа çӳремест, е маларах каять, е каярах юлать. Капла çуллăрах та пысăкрах татăк лекессе пĕлет. Паян та ыттисем столовăйран таврăнасса кĕтсе ларнă, халĕ саркаланса каçхи апат тăвать. Чăмланă татăкне çăтса ярасса та кĕтмен ачасем, сĕтел хушшинчен сĕтĕрсех тухнă. Çавăтса килчĕç хайхискерне. Турăшăн калатăп, пурте чăмăрĕсене хытарнă, пĕри сулса ярасса кăна кĕтеççĕ. Енчен те пĕри-пĕри каптенармуса чышса-тĕксе илнĕ пулсанах ыттисем тӳпкемех пуçлатчĕç пулĕ. Юратъ апла пулса тухмарĕ. Манăн хатĕрлесе хунă чăматана иккĕн-виççĕн таранах хăйсем çĕклесе пырасшăн пулчĕç. Юрĕ, ара, юрĕ, шухăшларăм хам, ушкăн варринче танлăн утса пытăм. Ачасем эпĕ Мельникпа каяссине пĕлчĕç те, тахăшĕ чăмăрла шăхăрса ячĕ.

— Ă-ă-в, акă мĕн иккен! — терĕ тепри.

Каллех нимĕн те ăнланмарăм-ха.

Ачасем мана мансах Мельник çинчен калаçма пуçларĕç. Пур çав унашкал çынсем, ялта ял хыпарне чи малтан вĕсем пĕлеççĕ, полкрисем — полк хыпарне. Хапха умне çитсе чарăнтăмăр та, пĕри ушкăн варрине тăрсах çĕнĕ хыпар пĕлтерме пуçларĕ. Иккен, Мельникăн тăххăрмĕш класа çӳрекен хĕрне Майăна Кабановпа чуптуса тăнине курнă. Халĕ пĕртен-пĕр хĕрне подполковник кукашшĕпе кукамăшĕ патне леçсе хурать. Хыпăнса та пăлханса ӳкнĕ ашшĕпе амăшĕ ыранччен те кĕтесшĕн мар, Мельник полк командирĕнчен ирĕк илнĕ те каçа хирĕçех Наро-Фоминска кайма пуçтарăннă. Эпĕ ĕнтĕ çулçемĕн çын пултăм. Тен, ман ятпа та усă курнă ирĕк ыйтса илнĕ чухне? Пултăрах. Пĕр Наро-Фоминска çитсе ӳксен малалли çулне чухлăп унта.

Кĕтнĕ чухне вăхăт мĕн тери мăранланса çитнине пурте курнă. Ниçта кайса кĕрейми тĕпĕртететĕп хам. Мана ăсатма тухнă ачасен калаçăвĕ хăйсен. Эпĕ кăна пĕр хамăн пурнăçпа пурăнатăп пулас. Вĕсем тем те илтнĕ, тем те пĕлеççĕ. Кабанов çинченех ыранччен те каласа пĕтерейми сăмах-юмах пур вĕсен.

Пĕри пĕрне пуçлать те, тепри çавăнтах урăххине хускатать. Пĕрне-пĕри пӳле-пӳле тĕрлĕ-тĕрлĕ ĕç-пуç кала-кала параççĕ. Ĕнтĕ округа илсе кайма пулнăранпа та мĕн вăхăт çитрĕ! Ӳт хушма, вăй пухма хупнă пекех, ним ĕçсĕр çисе тăранса пурăнать. Унăн та алхасмасан, иртĕхмесен камăн алхасмалла тата! Матекин калани вара мана пĕр тĕлĕнтерсе те пĕр хăратса пăрахрĕ. Пĕринче каçкӳлĕм пынă та çакăн патне Кабанов атя пĕр тĕлĕнтермĕш кăтартатăп тесе вăрманалла çавăтса кайнă. Вĕсем тимĕр карта шăтăкĕнчен, çав шăтăксене те кашни салтак пĕлмест, тухнă та бетон çул хĕррине йăпшăнса выртнă.

Çар машинисемсĕр пуçне ку çулпа урăх ним те çӳремест, анчах каçсерен кунта хĕр велосипедçăсем тухаççĕ иккен. Совхозăн тĕп ялĕнче пурăнакансем. Вĕсене Кабанов курнă, хăшĕсене ятран та пĕлет.

Матекинпа иккĕшĕ çул хĕрринче тĕм айĕнче выртнă хушăра пĕр велосипедçи курăнса та каять.

— Сăнарах пăх, — тĕкет Матекина Каĕанов. — Ав ларкăчне мĕнлерех каçăртнă... Э-э? Чухлатăн-и? Леш кукăра çитнĕ çĕрелле персе те анать... Сăна, сăна лайăхрах...

Чăнах та Кабанов каланă пекех пулса тухнă. Малтан килсе тухнă хĕр велосипедçă вĕсенчен инçех те мар çул хĕррине курăк çине тӳнсе кайнă.

— Халь ăна арçын кирлĕ мар, — мăкăртатса илнĕ те Кабанов Матекина каллех тĕксе илнĕ. — Ав тепри курăнса кайрĕ. Эсĕ курнине курмăш пул, никама та ним те ан шарла. Илтрĕне? Ан шарла...

Хĕр велосипедçă хăйсем тĕлне çитеспе Кабанов сиксе тăнă та çул варрине тухнă. Велосипед çинчи хĕре ярса тытнă та тĕм айне çĕклесе кайнă...

— Ан тыттар-ха, — персе ячĕç темиçен.

— Тыттарса мана мĕн усси? Мĕн курнине кăна калатăп.

— Пусмăрланăшăн суда параççĕ...

— Сана параççĕ, Кабанова — çук, — терĕ те Матекин ман çумарах пырса тăчĕ.

Эпĕ ун хутне кĕреймерĕм. Эпĕ курман, пĕлместĕп.

— Ĕненмесен ан ĕненĕр, — терĕ те Матекин шăпланчĕ.

Пĕр хушă никамăн та сăмах тупăнмарĕ. Ĕненсех итленисем те, ĕненменнисем те шута путрăмăр. Йĕрке-картана уямасан çын çын ретĕнчен тухать-çке-ха. Намăс-симĕс, именӳ, вăтану пур çынра. Выльăхран уйăрма ăна турă пуç та панă.

— Каплах пулсан пуçне çиет вăл, — шăппăн каласа хучĕ Матекин.

Машина сасси илтĕнсе кайрĕ те, ачасенчен пĕри мана чăматан тыттарчĕ. Чуптума, алă тытма, пĕр-пĕрне çупăрлама тытăнтăмăр. Ачасем аллисене çӳлелле çĕклерĕç: лайăх канса кил...

Майăпа амăшĕ хыçалти ларкăч çине ларнă, мана Мельникпа юнашар вырăн тивĕçрĕ. Подполковник КППри дежурнăя шăнкăравласа хунă иккен, тӳрех хапха уçса кăларса ячĕ.

Амăшĕпе херĕ, юнтармăш ачасем пек, иккĕшĕ икĕ еннелле кантăкран пăхнă та тута тăсса ларса пыраççĕ, Мельник, мана тулаштарма юри руль умне ларнă пекех, газ педалĕ çине пусмасть. Машина аран-аран шăвать. Тĕртсе ярас та ăна айккинелле руль умне хамăн ларас килет. Ун сăмахĕсем вара йĕкĕлтенĕ пекех туйăнаççĕ мана.

— Юлашки электричкăна ĕлкĕреймесен Наро-Фоминскра пассажир поезчĕсем те чарăнаççĕ. Çитсе ӳкетĕнех Мускава. Поездсем тата электричкăран хăвăртрах çӳреççĕ...

Манăн ирĕксĕрех унпа килĕшме тивет, хам çурăлса каяс патнех çитнине ан систĕр тесе кулма та хăтланса пăхатăп, пули-пулми перкелешетĕп. Мана итлес текен никам та çук. Хĕрлĕ кирпĕчлĕ çул тăваткалĕнчен иртсен Мельник радиоприемник ячĕ те, арăмĕ çавăнтах кăшкăрса тăкрĕ.

— Чар-ха çавна, унсăрăнах кăмăл йӳçсе тăрать...

Шăл çыртрĕ те Мельник машинăна тата хулленрех чуптарма пикенчĕ. Вăш та вăш кăна ирте-ирте каяççĕ пиртен тулли машинăсемпе пушшисем, çăмăл машинăсемпе прицеплисем. Мана хам руль умĕнче чухне те вашлаттарса иртсе кайнă кашни машина кăмăла тулаштарать те, халĕ вĕсене курас мар тесе куç хупса ларса пытăм.

Подполковник тутине мăк-мăк сиктеркелеме пуçларĕ, ăшĕнче такама ылхансах вăрçать ĕнтĕ. Кабанова, паллах. Тен, хăйĕн йăр-япăш хĕрне.

Эпир полка килсе кĕнĕ çулах салтаксем хушшинче Майя та Эльза çинчен кăна калаçатчĕç. Эльза текенни Подкопаев хĕрĕ пулнă. Майăран икĕ çул аслăрахскер. Улах пуçĕ çавă пулнă ун чухне. Вара Подкопаева Мускава куçарса кайнă. Ун хыççăн шăв-шав лăпланнăччĕ. Майя пирки те калаçма пăрахнăччĕ. Ак халь тепĕр хут пуçланчĕ. Кабанов пырса лекнĕ иккен ун патне.

Офицерсен ачисене ирхине автобус Вереяна леçсе хурать. Мĕн каçченех пулаççĕ вĕсем унта. Вăрăмлатнă кун йĕркипе усраççĕ иккен вĕсене. Теприсем тата хăйсен ачисене интернатах вырнаçтараççĕ. Майя вара ним туса та унта пурăнасшăн пулман та каçсерен полка таврăнать. Унăн та çамрăк пулас килет. Каччăсемпе калаçас вăхăт çитнĕ. Каччисем вара — суйла та суйла. Пĕринчен тепри тенĕ пек...

Ун çине пăхса илесех килчĕ. Мĕн илĕртнĕ-ха Кабанова? Çаврăнса хыçалалла пăхма ниепле те сăлтав тупаймарăм. Вырăна çитсе машинăран ансан тĕсесе пăхăп-ха тесе шухăшларăм та Мельник машинине вокзал умĕнче чарсан ун çинчен мансах кайрăм. Манăн юлашки электричка кайнипе кайманнине питĕ пĕлес килчĕ те машинăран тухнă-тухманах чупса кайрăм, алă сулма та тавçăраймарăм.

Çурçĕр çитеспе Киев вокзалне çитсе ӳкрĕм, тӳрех метрона чăмрăм. Вăл хупăниччен Хусан вокзалне çитсе ӳкем терĕм. Мускавăн Хусан вокзалĕ кирек хăш вăхăтра та, кирек епле çанталăкра та хурт уйăрнă чухнехи пекех — хĕвĕшет те хĕвĕшет. Аран-аран çар çыннисен касси патне çитсе ӳкрĕм. Кунта та çын çук мар, анчах мана темшĕн тӳрех асăрхарĕç, те ытла ĕштеленнĕрен пӳкле ĕçпе çула тухнă тесе шутларĕç те черетсĕрех билет илтерчĕç. Çитменнине, эпĕ ларса каяс поезд перрон çумĕнчех тăрать иккен.

Мельникпа юнашар ларса пынă чухнехи пек тулашмарăм вакунра. Ĕмĕтĕмпе пĕр танах пынăн туйăнчĕ ку поезд. Ниçта та çуршар сехет чарăнса тăмасть, антарса хăварать те çынсене малалла вĕçтерет. Вĕлтлетсе те мĕлтлетсе кăна юлаççĕ пĕчĕк станцисемпе вăрман мĕлкевĕсем, çиçĕм çиçнĕ пек йăлтлатса кăна илеççĕ хуласемпе ялсен çутисем. Хăлхара пĕр сасă кăна янраса тăрать: хăлтăккин-хăлт, хăлтаккин-хăлт... Купе вакун тивĕçмерĕ мана, салтака, плацкарт та çав тери çырлахтарчĕ. Пурпĕрех çывăрма выртмасса пĕлчĕç те манпа пĕрле ларса пыракансем мана валли аялти ларкăча хăварчĕç. Пĕчĕк сĕтел çине чавсалантăм, вакун чӳречинчен тĕттĕмелле пăхса пыратăп. Нимĕн те, нимĕн те уйăрса илме çук-ха, анчах Канашран иртсе каясран хăратăп хам. Пĕлетĕп, пĕлетĕп: ларнă-ларманах билетсене пуçтарса илнĕ çул ăсти никама та маларах анса юлма, иртсе кайма памастех. Апла пулсан та хамăн та сыхлăха çухатас килмест.

Арзамаса çитнĕ çĕре тул çуталчĕ. Халĕ ĕнтĕ теттĕм мĕлкесем мар, чăн-чăн пурнăç куç умĕнче. Хальччен поездпа çӳресех курма тӳр килмен те, калама çук лайăх пек туйанчĕ вакунра ларса пыма. Чăваш сăмахĕ хăлхана кĕрсе кайрĕ те, урăхран вырăнта пусăрăнса ларасси пулмарĕ. Пĕрле ларнисем исленсех çывăрса юлчĕç. Эпĕ чăматанăма çĕклерĕм те тамбура тухса тăтăм.

Темле сыхă тесен те Канаша çитсе кĕнине сисеймерĕм. Электровоз кăлт чарăнсан, çул ăсти хĕрарăм çанăран тытса айккинерех пăрса тăратсан, хăй, пĕчĕк ялав тытнăскер, вакун тыткăчине çĕтĕкпе шăлма тытăнсан, ман хыçран тамбура тухнă çынсем хĕстерсе лартсан ун-кун пăхкаласа илтĕм те вокзал çине «Канаш» тесе çырнине курах кайрăм. Халĕ ĕнтĕ хам çул ăстине çанăран туртса çул çинчен айккинелле пăрса тăратрăм. Лешĕ тем мăкăртатма пăхрĕ. Итлесс тăмарăм. Тӳрех перрон çине сиксе антăм та ăçталла каймаллиме тĕшмĕртме тытăнтăм. Куçăмсем ĕнтĕ хамăн чăл та чал кăна выляççĕ. Ăçтарах тăрать-ши? Пăхатăп-пăхатăп, нимĕн те курăнмасть. Телеграммăра вакун номерне çырнипе çырманнине астумастăп хам. Пурте-пурте арпашăнса-пăтрашăнса кайрĕ. Вокзал еннелле вашлаттарса утрăм. Нивушлĕ кĕтме тухайман вара? Нивушлĕ?

Вокзала кĕтĕм, хăвăрт кăна пăхса çаврăнтăм. Ниçта та çук. Калле перрона чупса тухрăм, унтан хула урамне. Кăмăл лĕпсĕрех шанса кайрĕ, çул тăршшĕпе чăлăм куç хупмасăр пуçтарса пынă чун хавалĕ, чиксе шăтарнă шар пек, чăшлатса илчĕ те пушанса кайрĕ-и вара?

Ирĕк вырăна саркаланса тăтăм та шухăша путрăм: мĕн тумалла? Çак самантра вăл манран инçех мар пек туйăнма тытăнчĕ. Каллех йăн та ян пăхкалама пуçларăм. Хăй курăнмасть, анчах манран инçех мар пек туйăнса тăрать. Мана курать пулсан ятран чĕнтĕрччĕ хăть. Пур туйăннине те ĕненме çукрах пуль çав...

Ĕнтĕ автовокзала каям тесе утма тăтăм. Малтан, тен, мĕн те пулин çыртмалла мар-ши? Апат анас çук-ха, анчах пылак шыв пулсан пĕрре те пăсас çук. Çул урлă, ресторан çывăхĕнче, квас сутаççĕ. Каçам-ха тесе тăнăччĕ кăна, палланă тăл-пӳ куç тĕлне пулнăн туйăнчĕ. Хальхинче хĕвĕшекен халăха тĕсесех пăхас терĕм.

— Клим, Клим, эп кунта! — илтĕнсе кайрĕ ун сасси.

Унччен те пулмарĕ, вăл ман мăйăмран пырса та уртăнчĕ. Пĕрре те кĕтменччĕ çакна. Тăруках аптăраса ӳкрĕм. Веркка мана питрен мар, тутаранах чуптуса илчĕ те паллан-тăран çук-и çывăхра тесе йăн-ян пăхкаларĕ те тепре чуптурĕ. Эпĕ те чул юпа пек тăрас темерĕм, çĕклесе илтĕм те Верккана пĕр вырăнта çаврăнкалама тытăнтăм.

Пирĕн хушшăмăрта ĕнтĕ ним каламанни те, ним вăлтни те çук. Туйăмăрсене пĕр-пĕрне çыра-çыра пĕлтернĕ. Вĕсем таса та чăн-чăн пулнипе пулманнине, тунсăх асаплантарнипе кăна тухса кайманнине малашне пурнăç тăршшипех тĕрĕслĕпĕр, анчах паян пире ку канăçсăрламасть-ха. Эпир паян иксĕмĕр те чи-чи телейлисем, хамăр телейĕмĕрпе пĕтĕм çĕр питне витсе тухма пултаратпăр.

Веркка мана алăран çавăтрĕ те таçталла сĕтĕрме пуçларĕ. Вокзал умĕпе, йышлă киосксен умĕпе иртсе сывлăшри кĕпер патне пытăмăр. Паллă ĕнтĕ, çӳлелле, çӳлелле хăпарас килет. Хăпарса кайрăмăр кĕпер çине. Таврари мĕн пурри-çуккине те курмастпăр, хамăра валли улах кĕтес шыратпăр. Каллех кĕл-кăмрăкпа, çуллă та шăршлă шĕвекпе витĕннĕ çĕр çине антăмăр. Такăна-такăна таçталла утатпăр. Чукун çулăн Йĕпреç юппи çине тухрăмăр та хулленрех утса кайрăмăр. Тĕлĕнмелле мар-и? Пĕр-пĕринчен ыйтмалли те, пăр-пĕрне пĕлтермелли те ним те çук хамăрăн. Чĕнмесĕр утатпăр. Аллăмăрсене кăна вĕçертместпĕр. Вĕсем ĕнтĕ тарласах кайнă. Анчах сисместпĕр.

Ят:
Хăвăр шухăша çырса пĕлтерĕр:

Ă ă Ĕ ĕ Ç ç Ÿ ÿ Ӳ ӳ « ... » —

Хаклав:

Шухăшĕ: --...вăйсăр...мухтамаллах   мар...вăйлă
Чĕлхе илемлĕхĕ: --...илемсĕр...чаплах   мар...илемлĕ
Содержанийĕ: --...ăшах...вăтам...тарăн