Чечек
Кавруç шур витĕр тĕл туса
Тӳрех хĕвел енне çул тытрĕ.
Янк пĕлĕтрен хастарлăх ыйтрĕ:
«Ах, хăптăр, сирĕлтĕр усал».
Сайра вăрман, çырма, уçланкă,
Ак, кукăр çулĕ лăнкă-ланкă,
Тилли ун урлă вăрт та вăрт,
Умра, хыçра та тайлăм, сăрт:
Ăçта пăхатăн — илĕртет,
Илет те тыткăна йĕртет...
Пурте çынна тăваççĕ хапăл.
Умра выртать, ав, аслă Атăл.
Ах, Атăл, Атăл! Кам чунне
Илемӳпе эс парăнтармăн,
Кам чĕрине эс, кам юнне
Вĕрилентермĕн, хумхантармăн!
Выртатăн ирĕккĕн юхса;
Тӳлек, типтерлĕ эс, сăпайлă,
Анчах мĕн чухлĕ санăн айлăм
Кисреннĕ тăвăлсем тухсан?
Эс тивĕçлĕхе ялан вăратнă
Этемĕн хĕмлĕ чĕринче,
Эс çыннăн вырăнне кăтартнă
Çак аслă, тертлĕ çĕр çинче.
Нумай çул иртнĕ; Атăл тăрăх
Çӳренĕ Разин утаман.
Вăл улпутсемшĕн пулнă вăрă,
Анчах ĕçчен çынна — тăван.
Улпут çуртне вăл çунтарсассăн,
Киммисене те çаратсассăн,
Каланă халăх: «Пирĕн тар,
Çунтар, тĕп пултăрах, çунтар».
Сахал этем-и унпала
Çӳренĕ ирĕк шыраса?
Тĕл пулнă тĕксĕм кунпала,
Тăман нимрен те хăраса.
Ĕçчен ват Атăл! Хĕррипе
Выртать çатма пек такăр юшкăн.
Унпа утса пырать пĕр ушкăн.
Çамки пурин те йĕп-йĕпе:
Çынсем лаша пек кӳлĕнсе,
Умра йăлмак çыхса хĕреслĕн,
Пурте пĕр харăс ӳпĕнсе,
Кимме вăраххăн сĕтĕреççĕ.
Вĕсем патне Кавруç, ак, утрĕ...
Малта çĕн пурăнăç; кивви
Ас кӳллине самантлăх путрĕ.
Тен, пуле те ăшши, сивви...
XI
Кĕçех, — усал ĕç пулнă хыççăн, —
Ял-йыш кĕтет-мĕн Ишута.
Ун пурлăхне пăхмасть вăл выççăн —
Çын халăх йăлине тытать.
Ухтер вилсен те арканман
Ун пысăк çуртĕнче йĕркелĕх:
Картишĕнче ялан тирпейлĕ, —
Кил-йышĕ ĕçсĕрех ларман, —
Пусне-хирне акса хăварнă,
Выртман-мĕн çумланса йăран,
Çитернĕ выльăхне, шăварнă,
Сыватнă çамрăк ăйăра.
Карета çитрĕ те вăратрĕ
Тăп-лăпкă ялăн урамне;
Ухтерĕн кил карти умне
Пырса тăрса тусан хăпартрĕ.
Лашан çăварĕ кăпăкланнă,
Сывлать вăл тарăн хашкаса.
Ун чакăр куçĕсем вутланнă,
Тăрать, — вăл хĕрнĕ, — ташласа.
Ял-йыш, — йăли пур, — хисеплерĕ:
Ярт уçрĕ анлă хапхана.
Иртнисене вăл ас илмерĕ —
Паян эс, — терĕ, — пул хăна.
Ишут кӳме çинчен анса
Йĕри-тавра пит тимлĕн пăхрĕ,
«Тăмарĕ, — терĕç, — вăтанса —
Куçĕпеле çăхан пек сăхрĕ»;
Часах-мĕн кайрĕ сĕврĕлсе
Ял-йыш хисепĕ. Халь кĕтеççĕ
Ишут мĕн каласса; тĕпчеççĕ:
«Мĕн пулĕ чăнлăха пĕлсен?»
Вăл ашшĕне кĕтет... Леш карчăк
Ишут патне утса çывхарчĕ,
Пĕлтерчĕ вăл йĕре-йĕре
Ун ашшĕ кĕнине çĕре:
«Сан аçуна Кавруç вĕлернĕ,
Çавах, çавах, тĕнче пĕлет».
Çапла ват тарçă ĕнентернĕ
Ишут вăраххăн ас илет:
«Кавруç? Тăхта, вăл кам таврашĕ?..
Эп унпала ача чухне
Ялан çӳренĕ уй чӳкне...
Аха, вăл çавă-çке, юлташĕ;
Вĕсен кил-çурчĕ Леш касра.
Пĕр кун иртмен пĕрле пулмасăр,
Юлман Шуршуварне чупмасăр...»
Ачалăх таврăнчĕ асра.
Ку таранччен чун тарăхман,
Хура нихçан куçран пăхман.
Паян умра вăл: ашшĕ çук.
Мĕн тăвăн-ха, кама мĕн калăн
Чĕре ытла ыратнă чух?
Ирĕксĕрех пуçпа çухалăн
Пăрахнă тăлăх пек пулсан;
Хăвна ху пĕр-пĕччен юлсан.
Вăл, пурнăç тинĕсĕ, пит тарăн,
Вăл хумханать ытла хаяррăн;
Ăс çухатса путсан, енчен,
Тухаймăн унăн тĕпĕнчен.
Халь çамрăк çыннăн пуçĕнче
Кумать çĕр шухăш умлăн-хыçлăн,
Анчах выртмасть ун умĕнче
Пулса иртни тӳр çул пек уççăн.
Вăл çавăнпа шутлать, виçет:
Вăраххăнах хуçа пиçет.
Ухтер хăварнă пысăк пурлăх:
Çаран, вăрман та ăшăх шурлăх,
Улт-çич арманĕ улăхра
Пайта параççĕ кунĕн-çĕрĕн.
Ку ырлăхпа таçта та кĕрĕн —
Ишутăн вăйĕ пурлăхра.
Вăрман. Çул кĕчĕ чăтлăха.
Кунта уçланкă, шывлă вар...
Аса илтерчĕ Шуршувар
Ачалăха та яшлăха.
Вун саккăрти çынна мĕн кирлĕ?
Муштра, француз чĕлхи те бал
Е сив сăра пĕр-ик бокал,
Тата ун учĕ чуптăр вирлĕ.
Куçа хупсассăн чĕрĕлеççĕ
Асри илемлĕ сăнарсем:
Тĕтреллĕ Питĕр — хĕрелеççĕ
Сĕм витĕр пĕчĕк хунарсем.
Иртни — мĕлке пекех, чĕлхесĕр,
Ялан малта вăл е хыçра,
Анчах хăйне вăл систермесĕр,
Тăман нихçан та пурнăçра.
Пулман пулсассăн çыннăн хурлăх,
Пĕлеймĕ савăнăç мĕнне,
Каçман пулсан хĕн пурнăç урлă,
Сисеймĕ унăн сĕткенне.
Ишут пĕлмен хура куна,
Вăл иртнĕ, кайнă тĕкĕнмесĕр.
Хастар чĕрĕлекен туна
Пулса вăл ӳснĕ пĕрĕнмесĕр.
Вулавçăсен шухăшĕ
Çĕнĕ комментари хуш
ZoofLyncattat (2009-04-28 07:39:00):
NusSlalkskila Wrorsnasp