Ҫак хайлав ман алла лексен эп ӑна чун-чӗререн юратса пӑрахрӑм! Яков Ухсай маншӑн чӑн-чӑн пултаруллӑ ҫын пек тухса тӑчӗ — вара вӑхӑта сая ярас мар тесе ӑна электронлӑ вулавӑша вырнаҫтарас терӗм. Вулавӑш калӑпӑшӗпе кӑна мар, хӑйӗн пахалӑхӗпе те палӑрса тӑмалла — Яков Ухсайӑн «Тутимӗрӗ» вара ӑна чӑннипех те ӳстерессе шанатӑп.
Ку хайлава кӗртме пулӑшнӑшӑн ман хамӑн йӑмӑка, Еремеева Еленӑна, тата ун мӑшӑрне Володӑна тав сӑмахӗ калас килет. Кӗнеки пӗчӗк мар, унсӑр пуҫне 1975 ҫулта тухнӑ пирки ӑна сканерлама та йывӑр — FineReader текста тӗрӗс палласа илеймест, пичетре тӗл пулакан кӑлтӑксем чӑрмантараҫҫӗ.
Ашшӗ ывӑлӗн шкул тетрадьне пӑхать:
— Нимӗн те ӑнланмастӑп! Мӗншӗн «иккӗ»? «Класри ӗҫ» тесе ҫырнӑ-ҫке!
Тӳрех ӑнланмарӑм — «кунта мӗн кулмалли пур-ши?» тесе тепӗр хут та вуласа тухрӑм. Шел, ӑнлануллӑ пулмарӗ. Кайран вара вырӑсла (ку рубрикӑри анекдотсене вырӑсларан куҫараҫҫӗ. Сӑмах май каласан чӑваш кулӑшӗсене нивушлӗ тупма ҫук?) куҫарса пӑхас терӗм те тин мӗнрен кулмаллине ӑнкарса илтӗм. Вырӑсла унта «класная работа» пулнӑ — чӑвашла куҫараканӗ вара тӳррӗнех куҫарнӑ та «класри ӗҫ» тесе лаплаттарса хунӑ!
Ну ма чӑвашла ҫырмаҫҫӗ????? «Ҫӗнӗ ятсем уҫатпӑр» литература конкурсӑн ҫӗнтерӳҫисене чыслани пирки хыпар ҫырас терӗм. Паллах, вырӑсла вырнаҫтарнӑ хыпара куҫарса. Вӑл юрӗ-ха... чӑвашла куҫарӑпар. Анчах та хӑш-пӗр япаласене чӑвашла ҫырманни мана тарӑхтара пуҫларӗ! Уйрӑмах мероприяти ячӗсене чӑвашла ҫырманни япӑх. Ак «Через книгу – к согласию народов» ята илер. Эп ӑна чӑвашла куҫарма пултаратӑп — анчах та ман те пӳтлӗ пулса тухӗ, те япӑх... Официаллӑ ячӗ пурах ӗнтӗ ку мероприятин (наци кӗнекин фестивалӗ как-никак!) — ман кунта, Чулхулара, таҫтан шыраса тупмалла тет.
Ӗнер Хура Атӑлта (вырӑсла ку шыва Ока теҫҫӗ) пӑр кая пуҫларӗ. Пӑр катӑкӗсем паян та шыв тӑрӑх ишсе иртеҫҫӗ-ха, анчах та ӗнерхи пек мар. Ӗнер вара... тем пысӑкӑш пӑрсем юхаҫҫӗ... Хӑшӗ пӗри, пысӑк пулнӑран, кӗперсен юпийӗсем патӗнче купаланса ларнӑ. Кунта ҫитиччен чылай кӗпер витӗр тухнӑран, паллах, ытла пысӑк мар вӗсем — тӑраҫҫӗ-тӑраҫҫӗ те майӗпен ҫаврӑна-ҫаврӑна малалла юхса каяҫҫӗ.
Пӗлтӗр ӳкерме ӗлкереймерӗм — пӑр кайнине ҫывӑрса юлнӑ. Хальхинче те ӳкересси пулмасть пулас. Ӗнер пӑр кайнине куртӑм ҫеҫ, паян вара кайса пӗтнӗ пулӗ тесе шутласа фотоаппарата илсе тухмарӑм.
Астӑватӑр пулӗ, эпӗ сире Ярославль урамӗпе утса тухни пирки каласа парсаччӗ. Ӑна кунта вулама пулать:
http://chuvash.org/blogs/comments/799.html Ҫав урам тӑрӑх тепре утса тухрӑм. Хальхинче вара — фотоаппаратпа. Малтан анаталла утрӑм пулсан, хальхинче — тӑвалла.
Сӑнӳкерчӗксемпе паллашма сӗнетӗп:
Вӑт, кунта, Воробьев композиторсен урамӗ патнелле — тӗрӗс ҫырма вӗреннӗ.
Кӑҫал нарӑсӑн 19-мӗшӗнче ЮНЕСКО хӑйӗн ҫухалакан чӗлхесен карттине кӑтартнӑ хыҫҫӑн Чӑваш Енре кӑткӑ йӑви пекех чупма пуҫларӗҫ — пирӗн чӗлхе хӑрушлӑхра иккен! Ку хыпар хӑш-пӗр ҫынсен пуҫӗнче чан ҫапнӑ пекех янраса кайнӑ курӑнать те вӗсем чупкалама тытӑннӑ. Ку хыпара пелмен ҫын юлмарӗ те пулӗ. Ку лайӑх-ха... эпир, ҫынсем, ҫухатнӑ чухне ҫеҫ япалана хаклама вӗренетпӗр. Ку чӑвашӑн инкекӗ мар, пур халӑхӑн та... Ҫапла май, тен, чӑваш чӗлхи ыйтӑвне те тӗплӗнрех пӑхма пуҫлӗҫ. Пурӑна киле, тен, ҫитес ҫула чӑваш чӗлхине те халаллӗҫ. Пӑхӑпӑр.
Ытларах чухне кун йышши хыпарсене Раҫҫейре пӗлтермеҫҫӗ — курмӑш пулаҫҫӗ те халӑх пӗлмесӗрех юлать.
Cap.ru сайтри хӑна кӗнекине кӗрсе пӑхрӑм — ҫынсене мӗн пӑшӑрхантарать-ши тесе. Пӑхатӑп та — Нарсов Валерий Иванович Cap.ru сайтра пирӗн сайт ҫине каҫӑ лартма ыйтать. Кайран, тен, хуратма та пултарӗҫ тесе кунта кӗртсе лартас терӗм:
Уважаемые администраторы сайта! Я отправил письмо на чувашском языке, но к сожалению, Ваш сайт чувашские буквы обозначает кодировочными символами, в результате при опубликовании сообщения некоторые слова выглядят некорректно. А дело вот в чем: извините, может быть я ошибаюсь, но на мой взгляд на официальном сайте Чувашской Республики отсутствует баннер –гиперссылка на ЧУВАШСКИЙ НАЦИОНАЛЬНЫЙ САЙТ (( http://chuvash.
«Лошадь» сӑмаха вырӑссем тӗрӗксенчен илнине пӗлетӗп-ха. Ак халӗ ман пата хыпар ҫитрӗ — «Яндекс. Словари» проектра ҫӗнӗ сӑмахсар хушӑннӑ тет — «Школьный этимологический словарь русского языка». Ку словарь еплерех-ши тесе тӗрӗслес терӗм, «Лошадь» сӑмах шыраса пӑхрӑм.
ЛОШАДЬ. Искон. Суф. производное от лоша, в некоторых слав. яз. еще известного. Др.-рус. лоша < тюрк. алаша "лошадь, мерин".
Тем тесен те пирӗнтен, чӑвашсенчен (малтан пӑлхар ятлӑскерсенчен), йышӑннӑ ку сӑмаха! Авалхи вырӑс сӑмахӗ «а»-па пуҫланмасть. Пӗри унта «Лошадь» ← «лаша-ут» мӑшӑр сӑмахран пулнӑ тесе ҫырнӑччӗ-ха, эп вара ку шухӑш тӗрӗс мар тесе шутлатӑп.
Унччен ҫак логотипа курманччӗ-ха... Паян вара мӗнле те хыпар тупас тесе cap.ru сайта кӗтӗм те — куртӑм.
Ӳкерекенӗ мӗн палӑртасшӑн пулнӑ-ха? «2009» хисеп ҫинче халь тин ҫеҫ вӗҫсе каясла темле ҫын тӑрать. Тырӑ пучаххине тытнӑ та ун ҫине пӑхса киленет-и?.. Тен тырӑ пучаххи ҫинчен сӑвӑ ҫырасшӑн вӑл?.. Ҫук, тем тесен те, ку логотип ман кӑмӑла каймарӗ.
Эпӗ пулсан логотипра ӗҫлекен ҫынна, ӗҫченлӗхе тӗпе хурса хатӗрлеттӗм.
Ҫапла, пӗррехинче, ҫак урам тӑрӑх утса тухма тиврӗ. Ӗҫ вӗренӳ сессийӗ вӑхӑтӗнче пулса иртрӗ — заняти пуҫланиччен вӑхӑт нумайччӗ те сив ҫанталӑка пӑхмасӑр хула тӑрӑх уҫӑлса ҫӳрес терӗм.
Ярославль урамне утса ҫитрӗм ӗнтӗ... Утатӑп. Шупашкарти кашни ҫурт ҫине тенӗ пекех урам ятне тата ун номерне ҫырса хунӑ. Питӗ кирлӗ япала — васкавлӑ пулӑшу та кирлӗ чухне ҫурта хӑвӑрт тупма пултарать. Вӑт, утатӑп хайхи... Утнӑ май пӗр ҫурт ҫине «Ярославский урамӗ» тесе ҫырнине асӑрхарӑм. «Эх», — тетӗп хам ӑшра, — «чӑвашла тӗрӗс куҫарма пӗлеймен иккен...» Тепри патне ҫывхарнӑ май ун ҫинче те пулин тӗрӗс ҫырнӑ-ши тесе шухӑшлатӑп.
Яланхи пекех япӑххине аса илер.
1. Ман пурнӑҫра хурлӑхлӑ хыпар пулчӗ — атте ҫут тӗнчерен уйрӑлса кайрӗ. Ку сӑлтава пула аталану самай чакрӗ — фотосессисем те ҫителӗклӗ ирттереймерӗм.
2. Пӗлтӗр сервер хваттере куҫрӗ пулсан, кӑҫал вара пушшех те пӗтсе ларчӗ. Яланхи пекех, пӑтӑрмах ҫу уйӑхӗн пуҫламӑшӗнче пулса иртрӗ. Лайӑх хыпарӗ кӑҫал та пур — ҫӗнӗ сервер туянса, ӑна ӗнерлесе те ҫитернӗ, анчах, хостинга вырнаҫтарман-ха.
Эх... Шупашкара киличчен килменни лайӑхрах пулӗ. Ытла та чуна ыраттарать-ҫке. Эрнекун Республика лапамне лакрӗм те... Мӗн курӗ унта чӑваш? Пысӑк саспаллисемпе "С НОВЫМ ГОДОМ!" тесе ҫырса хунӑ. Чӑваш тӗсӗсем те ҫук! Шурӑ, кӑвак, хӗрлӗ. Раҫҫей ҫӗрӗ ӗнтӗ! Чӑваш чӗлхи пирки мӑнаҫлӑн калаҫма пуҫласан тӳрех "националист" тесе калаҫҫӗ, судпа айӑплама та пултараҫҫӗ. Кунта вара тепӗр халӑх чунне ыраттараҫҫӗ — хӑнк та тумаҫҫӗ. Вӗрентӳ министерствине кӗме лекрӗ — алӑк ҫине ниӑҫта та чӑвашла ҫырса ҫапнине курмарӑм — йӑлт вырӑсла. Калаҫма таҫта та вырӑсла ҫеҫ калаҫаҫҫӗ.
Чӑваш Енре чӑваш наци радионе тума хатӗрленеҫҫӗ тет-и?... Ку радиостанци 60% чӑвашла, 35% вырӑсла тата 5% тутарла ӗҫлемелле тет. 2009 ҫултан ӗҫлеме пуҫламалла тет. Пӗтӗм эфирӑн 60% аналитикӑллӑ-информациллӗ передачӑсем пулмалла тет, 40% — юрӑсемпе тултарӗҫ.
Хыпар ҫырса тӑма халӗ вӑхӑт ҫук, ҫавӑнпа та кунта та пулин пӗлтерем.